/Συνέντευξη στους: Συμεών Λαμάι, Δανάη Κωνσταντινοπούλου
Με αφορμή το νέο μας τεύχος, τα ρατσιστικά περιστατικά του τελευταίου διαστήματος, αλλά και την προσπάθεια της Χρυσής Αυγής να ανακάμψει -ένα πρόβλημα το οποίο δεν ταλανίζει μόνο την Ελλάδα, αλλά, αντιστοίχως, και την Ευρώπη συνολικά- σκεφτήκαμε να συζητήσουμε με ένα πρόσωπο, που στα δικά μας μάτια συμβολίζει πολλά. Η Κωνσταντίνα Κούνεβα είναι μετανάστρια, γυναίκα, θύμα σκληρής εργασιακής εκμετάλλευσης και βίαιης συμπεριφοράς στο παρελθόν και, τα τελευταία χρόνια, ευρωβουλευτής, η οποία μεταξύ άλλων πρωτοστάτησε στην κύρωση της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης, από τις χώρες της ΕΕ. Της ζητήσαμε, λοιπόν, να μας μιλήσει, με όλες τις παραπάνω ιδιότητες.
– Μια ευρύτερη κριτική που γίνεται στον τρόπο με τον οποίο έχει διαρθρωθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση αφορά το περίφημο «δημοκρατικό έλλειμμα». Το κενό που δημιούργησε το εν λόγω έλλειμμα πιστεύετε πως έδωσε χώρο στις ακροδεξιές και φασιστικές δυνάμεις στις περισσότερες χώρες να ανασυγκροτήσουν τις δυνάμεις τους;
KK: ”Φυσικά και είναι έτσι όπως το λέτε. Αυτή τη στιγμή το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι ο μόνος δημοκρατικός θεσμός της Ε.Ε., γιατί οι ευρωβουλευτές εκλέγονται απευθείας από τους λαούς της Ευρώπης. Όλα τα άλλα θεσμικά όργανα της Ε.Ε. λειτουργούν με περιορισμένο ή και κανένα δημοκρατικό έλεγχο. Για παράδειγμα, το Eurogroup,που έχει παίξει μεγάλο ρόλο στην κρίση και ειδικά στην Ελλάδα με τα μνημόνια, είναι ένα άτυπο όργανο. Εμείς οι Ευρωβουλευτές δεν μπορούμε να το ελέγξουμε, να δούμε αν οι αποφάσεις του παραβιάζουν τις Συνθήκες της Ε.Ε. ή το Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων. Κι αυτό ισχύει και για άλλα θεσμικά όργανα. Στη διάρκεια της κρίσης πάρθηκαν αποφάσεις για σκληρές πολιτικές λιτότητας για τις οποίες δεν ρωτήθηκαν καν οι κοινωνίες. Ακόμη και το Ελεγκτικό Συνέδριο της Ε.Ε. με μια έκθεσή του πρόσφατα έδειξε ότι οι αποφάσεις αυτές, ειδικά στην περίπτωση της Ελλάδας, παραβίασαν στοιχειώδεις αρχές δημοκρατίας και διαφάνειας. Κι αυτό δίνει στις ακροδεξιές και φασιστικές δυνάμεις την ευκαιρία να παραπλανήσουν πολλούς Ευρωπαίους πολίτες με τη ρητορεία τους ενάντια στην Ε.Ε. Τους ακούμε συχνά να μιλούν για ευρωπαϊκή τυραννία και να παρουσιάζουν τους εαυτούς τους ως «ελευθερωτές». Κρύβουν, βέβαια, το αληθινό τους πρόγραμμα, που συχνά είναι νεοναζιστικό, απάνθρωπο, εγκληματικό, όπως στην περίπτωση της «Χρυσής Αυγής».”
– Μπορεί να υπάρξει εναλλακτική στο σημερινό μοντέλο της Ευρωπαϊκής Ένωσης;
KK: ”Ναι, μπορεί να υπάρξει εναλλακτικό μοντέλο. Πολλά στοιχεία του περιλαμβάνονται στις θέσεις της ευρωπαϊκής αριστεράς, της GUE/NGL, αλλά δεν είναι ακόμη κάτι ολοκληρωμένο. Γιατί υπάρχουν και διαφορετικές θέσεις στην ευρωπαϊκή αριστερά, κι αυτό είναι φυσιολογικό. Αλλά έχει σημασία ότι κάνουμε έναν παραγωγικό, δημοκρατικό διάλογο. Υπάρχουν δυο βασικά πράγματα που ενώνουν την Αριστερά, αλλά μας φέρνουν κοντά και σε άλλες προοδευτικές δυνάμεις, όπως οι Πράσινοι και σημαντικό μέρος των Σοσιαλδημοκρατών. Το ένα στοιχείο είναι ο εκδημοκρατισμός της Ε.Ε., που σημαίνει ότι όλα τα θεσμικά της όργανα πρέπει να λογοδοτούν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και να σέβονται και τα εθνικά κοινοβούλια. Κι όταν λέμε όλα, εννοούμε όλα. Και η ανεξάρτητη Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Δημοκρατία σημαίνει τον τελευταίο λόγο να τον έχουν τα όργανα που έχουν εκλέξει οι πολίτες. Το δεύτερο στοιχείο για ένα διαφορετικό μοντέλο Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι να ξεπεραστεί το δόγμα της λιτότητας, που έχει περάσει στις Συνθήκες και ιδιαίτερα στο Σύμφωνο Σταθερότητας. Ένα σημαντικό βήμα είναι η πρόταση, που υποστήριξε και ο πρωθυπουργός, να έχουμε έναν αληθινά δεσμευτικό Ευρωπαϊκό Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων και να υπάρχουν κοινωνικοί δείκτες, πέρα από τους οικονομικούς, για τους οποίους θα ελέγχεται κάθε κράτος μέλος της Ε.Ε. ”
– Μπορεί η περικοπή της χρηματοδότησης να αποτελέσει μια μορφή θεσμικής καταπολέμησης του φαινομένου της ανόδου των φασιστικών δυνάμεων;
KK: ”Δεν είμαι σίγουρη ότι μπορούμε να αντιμετωπίσουμε μόνο με διοικητικά μέτρα τον φασισμό. Φυσικά, έχει μεγάλη σημασία να αποκαλύψουμε την εγκληματική φύση του φασισμού και του ναζισμού. Να δείξουμε ότι δεν χωράνε στις δημοκρατίες μας. Η δίκη της Χρυσής Αυγής έχει πολύ μεγάλη, θα έλεγα πανευρωπαϊκή σημασία. Αν το δικαστήριο καταλήξει σε αυτό που ελπίζουμε όλοι, δηλαδή στην καταδίκη της ΧΑ ως εγκληματικής οργάνωσης που συνδέεται με δολοφονίες και άλλες βαρύτατες εγκληματικές ενέργειες, νομίζω ότι θα ανοίξει ο δρόμος για την απαγόρευση της δράσης της, άρα και της χρηματοδότησής της από τον κρατικό προϋπολογισμό. Δεν είναι δυνατό τα κράτη να χρηματοδοτούν συμμορίες εγκληματιών. Κι αυτό θα είναι ένα μήνυμα χρήσιμο σε όλους τους ευρωπαϊκούς λαούς, ιδιαίτερα στις χώρες που υπάρχουν πολιτικές ομάδες συγγενικές προς τη Χρυσή Αυγή. ”
– Πώς αξιολογείτε τη στάση που τηρούν οι χώρες της Ευρώπης απέναντι στο προσφυγικό ζήτημα;
KK: ”Νομίζω ότι είναι αυτονόητο: υπάρχει υποκρισία και απανθρωπιά. Τα τελευταία δυο χρόνια από την Ελλάδα και την Ιταλία έχουν περάσει πάνω από 2 εκατομμύρια πρόσφυγες. Οι περισσότεροι κατέληξαν στη Γερμανία, στη Γαλλία και μερικές ακόμη χώρες. Οι κυβερνήσεις που κάνουν φασαρία για να μη δεχθούν πρόσφυγες έχουν υποχρέωση να φιλοξενήσουν μερικές μόνο χιλιάδες. Για παράδειγμα η Ουγγαρία και η Αυστρία. Κι όμως, αρνούνται να αναλάβουν το μικρό βάρος φιλοξενίας μερικών χιλιάδων προσφύγων. Δεν είναι ούτε οικονομικό ούτε κοινωνικό ζήτημα. Νομίζω ότι είναι κυρίως ιδεολογικό και πολιτικό ζήτημα. Δεξιές και ακροδεξιές κυβερνήσεις, που έχουν άλλες προτεραιότητες και αδυνατούν να λύσουν τα πραγματικά προβλήματα των πολιτών, φυσικά δεν μπορούν να λύσουν και τα προβλήματα των προσφύγων με ανθρωπιά και ορθολογισμό. Στρέφονται σε μια ρατσιστική στάση, που παραπλανά και τους πολίτες. Τελικά, πίσω από την αντίδραση για τη μετεγκατάσταση των προσφύγων υπάρχει μια κρυφή ακροδεξιά και φασιστική κουλτούρα, ίσως κι ένα φασιστικό πολιτικό πρόγραμμα. Και υπάρχει μεγάλη ανοχή σ’ αυτό από τις ευρωπαϊκές ηγεσίες. Κι αυτό είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος. Ο Χίτλερ βασίστηκε στην ανοχή των μεγάλων ευρωπαϊκών δυνάμεων. Όταν αποφάσισαν να αντιδράσουν ήταν αργά… ”
– Οι ευέλικτες μορφές απασχόλησης προωθούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση ως λύση για το φαινόμενο της ανεργίας. Κάτι τέτοιο, όμως, με βάση τα στοιχεία τουλάχιστον, φαίνεται πως δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Αντιθέτως, αυτό που έχει παρατηρηθεί είναι ότι στις ευέλικτες μορφές απασχόλησης συντελείται μια καταστρατήγηση των εργασιακών δικαιωμάτων…
KK: ”Αλήθεια είναι αυτό. Έχουμε μεγάλη επέκταση της προσωρινής απασχόλησης και της επισφαλούς εργασίας. Ακόμη και τα λεγόμενα «μηδενικά συμβόλαια», δηλαδή συμβάσεις εργασίας για μηδενικές ώρες εργασίας. Κανονική σκλαβιά. Από την προηγούμενη δεκαετία η Ε.Ε. ευνόησε το μοντέλο της λεγόμενης flexicurity- ευελιξία με ασφάλεια. Αυτό στην πραγματικότητα εξελίχθηκε σε ευελιξία για τους εργοδότες και επισφάλεια για τους εργαζόμενους. Μπορεί σε ορισμένες χώρες να έφερε μια μείωση της ανεργίας, αλλά μόνο τυπικά. Οι εργαζόμενοι που δουλεύουν για 3-4 ώρες τη μέρα ή για μερικές μέρες τον μήνα δεν μετριούνται ως άνεργοι, αλλά ταυτόχρονα είναι αδύνατο να ζήσουν με τους ελάχιστους μισθούς. Φυσικά, ορισμένες χώρες, όπως η Γερμανία, φρόντισαν να αντισταθμίσουν τους χαμηλούς μισθούς με κάποιες άλλες παροχές και δικαιώματα. Και στη Γαλλία, με τις τελευταίες μεταρρυθμίσεις του Μακρόν φαίνεται να επιδεινώνεται το πρόβλημα και να ευνοείται η επισφαλής εργασία. Είναι, λοιπόν, ανόητο να υπερηφανεύεται η Ε.Ε. ότι έχει το μικρότερο ποσοστό ανεργίας εδώ και δέκα χρόνια. Ναι, αλλά τι ποιότητας θέσεις εργασίας έχει δημιουργήσει; Και πώς δικαιολογεί ότι η Ελλάδα και η Ισπανία έχουν διπλάσια ανεργία από τον μέσο όρο της Ε.Ε.; ”
– Πώς μπορεί να αλλάξει η συγκεκριμένη πραγματικότητα, ειδικά όταν μιλάμε για μια κυρίαρχη λογική, η οποία θεωρεί ως βέλτιστη πρακτική την διάκριση των εργαζομένων, όπως, για παράδειγμα, αυτό αποτυπώνεται στην περίπτωση του υποκατώτατου μισθού;
KK: ”Αυτό είναι απαράδεκτο και παραβιάζει ακόμη και κοινοτικές οδηγίες. Παραβιάζει την αρχή της ίσης αμοιβής για ίσης αξίας εργασία. Η Κομισιόν το ξέρει πολύ καλά αυτό, αλλά όταν επιβλήθηκε από την τρόικα στην Ελλάδα αυτό το απαράδεκτο καθεστώς της μειωμένης αμοιβής για τους νέους δεν αντέδρασε καθόλου. Θεωρώ αυτονόητο ότι είναι από τα πρώτα που πρέπει να καταργηθούν μετά την ολοκλήρωση του τρίτου Μνημονίου. Είναι ρατσιστικό. Και, μεταξύ άλλων, από πουθενά δεν προκύπτει ότι είχε κάποια επίδραση στην ανεργία των νέων. Στην πραγματικότητα μάλλον διευκόλυνε τη μαύρη, την αδήλωτη και την απλήρωτη εργασία. ”
– Σύντομα έρχεται προς κύρωση στην ελληνική Βουλή η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, που αφορά την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών. Τι προβλέπει το εν λόγω Νομοσχέδιο και ποιες αλλαγές θα φέρει στο νομικό πλαίσιο της χώρας; Ποιες περαιτέρω πρωτοβουλίες χρειάζονται -πέρα από τις θεσμικές- προκειμένου να εξαλειφθούν τέτοιου είδους φαινόμενα;
KK: ”Μου δίνει χαρά αυτό το νομοσχέδιο, γιατί ήταν κρίμα να εμφανίζεται η χώρα, μ’ αυτή την κυβέρνηση, να καθυστερεί την κύρωση της Σύμβασης. Στα 3,5 χρόνια που είμαι ευρωβουλευτής θυμάμαι ότι στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υποστηρίξαμε τρία ψηφίσματα που επέκριναν την καθυστέρηση κύρωσης της Σύμβασης από αρκετές χώρες και την άρνηση της Ε.Ε. να προσχωρήσει στη Σύμβαση ως διακρατική οντότητα. Νομίζω ότι το νομοσχέδιο που έχει επεξεργαστεί η Γενική Γραμματεία Ισότητας είναι πολύ σημαντικό και ολοκληρωμένο. Δεν είναι μόνο οι αλλαγές στην ποινική νομοθεσία που προβλέπει. Πιο σημαντική είναι, κατά τη γνώμη μου, η πρόληψη της βίας κατά των γυναικών. Και πρόληψη σημαίνει, πριν από όλα, παιδεία ισότητας. Πρέπει να έχουμε τη φιλοδοξία να διαμορφώσουμε μέσα από τα σχολεία και τα πανεπιστήμια μια νέα γενιά ανθρώπων που δεν θα ανέχεται τη βία κατά των γυναικών. Νομίζω ότι η ψήφιση του νομοσχεδίου είναι μια ευκαιρία για μια μεγάλη καμπάνια, με εκδηλώσεις, πρωτοβουλίες των ίδιων των νέων, δικές σας πρωτοβουλίες για να διαδοθεί το νέο θεσμικό πλαίσιο. Πρέπει οι νέοι άνδρες και οι νέες γυναίκες να το κάνουν υπόθεσή τους. Κι εγώ, με τις δυνάμεις μου και την εμπειρία που έχω ως θύμα βίας, θα βοηθήσω όπως μπορώ.”
