Η απελευθέρωση της Αθήνας

Ετούτος ο άνεμος δεν θέλει να σωπάσει-
σφυράει, σφυράει, σφυράει
σφυράει στ’αυτί των σκοτωμένων: ΖΗΤΩ
{…}Σαν ένα ΖΗΤΩ ανάμεσα σε χιλιάδες σημαίες
λευτεριά ή θάνατος, λευτεριά ή θάνατος: Λευτεριά,
βούιζε ολάκερη η Ελλάδα κάτω από τις σημαίες του ήλιου
γεια και χαρά λε, μωρέ, Λε, γεια και χαρά σου Λευτεριά

 Γιάννης Ρίτσος «Η απελευθέρωση»

/του Νίκου Λέων

 12 Οκτωβρίου 1944, ημέρα Πέμπτη.

Η Αθήνα είναι ελεύθερη, η Αθήνα η Πρωτεύουσα της Ελλάδας απελευθερώνεται. Ο κόσμος των Αθηνών παρακολουθεί την τελευταία δράση του δράματος που παιζόταν πάνω στις πλάτες του από τις 27 Απριλίου του 1941, ένα άγημα των ναζιστών καταθέτει στεφάνι στο μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη, ενώ έχει προηγηθεί η υποστολή της σημαίας με την σβάστιγγα από τον ιερό χώρο της Ακρόπολης.

Λίγο αφότου αποχωρούν από το μνημείο, ο λαός ξεχύνεται στον δρόμο, καταστρέφει το στεφάνι και αρχίζει να γιορτάζει την ελευθερία του. Την ελευθερία που του δόθηκε απλόχερα από τον ΕΛΑΣ και των εκατοντάδων που έδωσαν την ψυχή τους για αυτήν. Την ίδια ακριβώς ημέρα όμως, δεν θα γιορτάσουν όλοι, κάποιοι ήρωες δίνουν την τελευταία μάχη στην Ηλεκτρική επιχείρηση στην περιοχή του Πειραιά. Ενώ δηλαδή, είχε συμφωνηθεί από όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές ότι οι Ναζί θα έφευγαν «ατουφέκιστοι» σε μια προσπάθεια να συγκριθεί ο πολιτισμός της χώρας με αυτόν που έφεραν οι Ναζί. Εμείς προτάξαμε την ανωτερότητα μας, αυτοί προέβαλλαν τις εκτελέσεις, τους βασανισμούς, τις φυλακίσεις.

Όλες οι πληροφορίες φανέρωναν πως οι Ναζί θα συνόδευαν την αποχώρηση τους με την καταστροφή των μεγάλων βιομηχανικών μονάδων και των λιμενικών εγκαταστάσεων. Ήδη από το πρωί της 12^ης Οκτωβρίου, ο Πειραιάς ξυπνάει με συνεχόμενες εκρήξεις που προέρχονται από τον ΟΛΠ, το Τελωνείο και το Λιμεναρχείο. Οι εφεδρείες του ΕΛΑΣ στον Πειραιά και στο Κερατσίνι προλαβαίνουν τα χειρότερα και οι πρώτες ματαιώνουν τις υπόλοιπες εκρήξεις -αφού, εξουδετερώνουν βόμβες σε άλλα σημαντικά κτήρια του Πειραιά-, ενώ οι δεύτερες μάχονται για την προστασία της Ηλεκτρικής.

Η μάχη της Ηλεκτρικής καθώς και η μάχη της Κοπής στα σύνορα του Κερατσινίου, έλαβαν χώρα στο στρατιωτικό εργοστάσιο ιματισμού ΚΟΠΗ, διήρκεσαν μέχρι την 13^η Οκτωβρίου και ήταν πολύ σημαντικές μιας και σώθηκε το σπουδαιότερο κομμάτι του λιμανιού, που με την καταστροφή του θα έθετε προβλήματα στην βιωσιμότητα της οικονομίας της χώρας. Σώθηκαν τα μηχανικά μέσα αυτόματης φόρτωσης και εκφόρτωσης, η δεξαμενή για την επισκευή των πλοίων, ο ΣΠΑΠ (τρένα), οι αλευρόμυλοι καθώς και η Ηλεκτρική που θα βύθιζε για πολλούς μήνες στο σκοτάδι την Αθήνα και τον Πειραιά. Παρόλο που σώθηκαν όλες οι δομές που θα έκαναν ακόμα πιο αβάσταχτο το φορτίο για την ανοικοδόμηση της χώρας δεν σώθηκαν 11 μαχητές- ήρωες του ΕΛΑΣ που η απώλεια τους καλύπτει τον ενθουσιασμό για την νίκη. Η δοξολογία στην Μητρόπολη που ήταν να γίνει μαζί με την πανηγυρική εκδήλωση για την απελευθέρωση των Αθηνών, ματαιώνεται ως ένδειξη πένθους για τους ήρωες που έχασαν την ζωή τους.

Στις 14 Οκτωβρίου λαμβάνει θέση η δοξολογία και αμέσως μετά η παρέλαση από το μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη όπου λαός και οργανώσεις πλασιωμένοι από στρατιωτικά τμήματα του ΕΛΑΣ με ενόπλους και άοπλους μαχητές φωνάζουν συντονισμένοι το σύνθημα ΕΑΜ-ΕΠΟΝ-ΕΛΑΣ. Το πρωί της ίδιας ημέρας τα πρώτα βρετανικά τμήματα αποβιβάζοντα στο Πασαλιμάνι. Στο Πασαλιμάνι που ελευθερώθηκε με το αίμα των αγωνιστών του ΕΛΑΣ, τώρα επευφημούνται από τις εφημερίδες ως «απελευθερωτές» οι Βρετανοί. Οι δωσίλογοι κυκλοφορούν ελεύθεροι καθώς οι «απελευθερωτές» προάγουν το αίσθημα της εθνικής ενότητας. Οι Χίτες κάνουν ό,τι θέλουν στο Θησείο. Ήδη από τις πρώτες μέρες της απελευθέρωσης στήνεται το σκηνικό που θα ακολουθήσει. Η αδικία θα πάρει την θέση της δικαιοσύνης και το αίμα που θα πέσει δεν θα είναι από τους εχθρούς αλλά από τους «απελευθερωτές».

Για αυτό λαέ θυμήσου το χώμα που πατάς λευτέρωσε με αγώνα ΕΑΜ-ΕΠΟΝ-ΕΛΑΣ.

Χρόνια πολλά.

Υ.Γ. Πληροφορίες αλιεύτηκαν από το περιοδικό του 3^ου Γυμνασίου Περάματος

Φωτογραφία επιχρωματισμένη: Χρήστος Καπλάνης