/του Νίκου Λέων

 

Στις 16 Ιουνίου 1945 ο αρχηγός του ΕΛ.Α.Σ., βάζει τέλος στην ζωή του ενώ, έχει περικυκλωθεί από τους κυβερνητικούς του διώκτες και τους συνεργάτες τους. Στο φαράγγι στην περιοχή Μεσούντα της Άρτας, παίζεται η τελευταία πράξη του ήρωα, καπετάνιου-στρατιωτικού διοικητή της Εθνικής Αντίστασης Άρη Βελουχιώτη, κατά κόσμον Θανάση Κλάρα.

 

Τα πρώιμα χρόνια – Ο Θανάσης Κλάρας πριν γίνει Άρης

Ο Θανάσης Κλάρας πριν γίνει ο Άρης, ήταν γεωπόνος, δεύτερος γιος του δικηγόρου Δημητρίου Κλάρα και της Αγλαΐας Ζέρβα, συγγενή του ιδρυτή και αρχηγού του ΕΔΕΣ. Πολύ σύντομα όμως, εγκατέλειψε το επάγγελμα του γεωπόνου και πήγε στην Αθήνα, όπου γνώρισε την κομμουνιστική ιδεολογία και έγινε το 1924, μέλος της Τοπικής Επιτροπής της Κομμουνιστικής Νεολαίας Αθήνας.

Ως μέλος του ΚΚΕ ανέπτυξε έντονη συνδικαλιστική δράση με μνημειώδη αντοχή στις επιχειρήσεις και στις συμπλοκές με την αστυνομία που είχαν ως αποτέλεσμα φυλακίσεις και εξορία. Συμμετείχε σε περιφρουρήσεις διαδηλώσεων και συγκεντρώσεων, μοίρασμα προκηρύξεων, κοινωνική εργασία για την βοήθεια των οικογενειών εκτοπισμένων και εξόριστων κομμουνιστών.  Σε αυτά τα χρόνια, αναλαμβάνει και συντάκτης του «Ριζοσπάστη»,  όπου καταπιάνεται και με την επιμέλεια μαρξιστικών εκδόσεων. 

Το δικτατορικό καθεστώς της 4ης Αυγούστου, του Ιωάννη Μεταξά, τον στέλνει στις φυλακές της Αίγινας όπου καταφέρνει να αποδράσει για να συλληφθεί ξανά και να δικαστεί σε 4 χρόνια φυλάκιση. Στην Αίγινα αυτή την φορά προσπαθεί να διαφωτίσει ιδεολογικά τους συγκρατούμενους του, και θα τα είχε καταφέρει αν δεν τον μετέφεραν στις φυλακές της Κέρκυρας όπου, εκεί βρίσκεται ως κρατούμενος και ο Γ.Γ. του ΚΚΕ, Νίκος Ζαχαριάδης.

 

Η γνωριμία με τον Ζαχαριάδη και η δήλωση μετανοίας

Δεν θα ήταν δυνατόν να γραφτεί ένα άρθρο για τον Άρη και να μην περιλαμβάνει την ιστορία της «δήλωσης μετανοίας» που υπέγραψε. Διότι είναι δεδομένο και αποτελεί ένα σημαντικό ιστορικό γεγονός. Αυτό όμως, που δεν είναι δεδομένο από πολλούς είναι, ο λόγος που συνέβη.

Ο Θανάσης Κλάρας, όπως αναφέρθηκε βρίσκεται φυλακισμένος στις φυλακές της Κέρκυρας, όπου συναντάει τον Γ.Γ. του ΚΚΕ, Νίκο Ζαχαριάδη. Στις φυλακές της Κέρκυρας, κρατούνταν οι «σκληροί» αντικαθεστωτικοί, μεταξύ τους και ο ρουφιάνος συνεργάτης της ασφάλειας του Μανιαδάκη, Μιχάλης Τυρίμος. Ο πραγματικός ρόλος του Τυρίμου δεν είχε ακόμα αποκαλυφθεί όταν ο Κλάρας ήταν στην Κέρκυρα, όλοι οι σύντροφοι του τον ήξεραν ως μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ και βουλευτή του Παλλαϊκού Μετώπου . Ως «σύντροφος» του Κλάρα ο Τυρίμος, που σημειωτέον ήταν κρατούμενος και στην Αίγινα, πείθει τον Κλάρα, ότι η εντολή του Γ.Γ. είναι να υπογράψει «δήλωση μετανοίας» για να μπορέσει να αποφυλακιστεί και να οργανώσει τον αγώνα κατά του καθεστώτος.

Ο Κλάρας, που ήταν γνωστός για την πειθαρχία του στο κόμμα, πείστηκε ότι η εντολή ήταν «καθαρή» μιας και ερχόταν από ένα τόσο ψηλά στην ιεραρχία πρόσωπο. Άλλωστε, συνέτρεχε πολύ σημαντικός ρόλος. Η προσπάθεια για ανασυγκρότηση του αγώνα και του κόμματος κατά της λαίλαπας της δικτατορίας. Αυτό που δεν είναι γνωστό, ή έστω δημοφιλές είναι ότι την ίδια περίοδο  (Ιούνης 1939) που ο Κλάρας υπογράφει, υπογράφει και ο Τυρίμος την δήλωση. Το ένα μέρος του σχεδίου του έχει ολοκληρωθεί, οπότε πρέπει να προχωρήσει στο άλλο, το οποίο είναι η ολοκληρωτική διάλυση του κόμματος. Δημιουργεί την «προσωρινή διοίκηση» εκδίδει πλαστό Ριζοσπάστη, γενικώς αποδιοργανώνει και δημιουργεί έριδες. Τελικά, η τύχη του ρουφιάνου δεν θα κρατήσει για πάντα μιας και εκτελείται από την ΟΠΛΑ το 1945.

Ο Κλάρας δεν έπεσε απλά στην παγίδα του Τυρίμου, άλλωστε είναι συχνό φαινόμενο οι άνθρωποι που «κρατάνε» χαρακτήρα και πιστεύουν με όλη τους την δύναμη σε μια ιδέα να είναι προβλέψιμοι. Δεν μπορούν να παίξουν βρώμικα παιχνίδια και δεν έχουν τον χρόνο να σκεφτούν έτσι, διότι έχουν πιο σημαντικά πράγματα να κάνουν, όπως στην περίπτωση μας, να οργανώσουν την αντιφασιστική πάλη.

Η μεταμόρφωση

Ελεύθερος ο Κλάρας και «καθαρός» για το καθεστώς ξεκινάει την δράση του. Τον προλαβαίνει ο πόλεμος, όπου στέλνεται στο μέτωπο ως λοχίας του 3ου συντάγματος Αντιαεροπορικού Πυροβολικού Θεσσαλονίκης. Η ομάδα αυτή διακρίθηκε για την πειθαρχία και το θάρρος της. Μετά την κατάρρευση του Μετώπου, έρχεται σε επαφή με το κόμμα και θέτει ζήτημα οργάνωσης αντάρτικων ομάδων. Τον Μάιο του ‘41, σε μια συγκέντρωση στο δασάκι μεταξύ Ζωγράφου και Καισαριανής, εκεί όπου σήμερα βρίσκεται ο δρόμος που ενώνει την Πανεπιστημιούπολη, μιλάει στους συντρόφους του και τους παροτρύνει να μην χάνουν την ελπίδα τους κι ότι ο πόλεμος τώρα αρχίζει.

Με τον ερχομό του χειμώνα του ‘41-‘42, ο οποίος δεν συνδέεται με αγωνιστική δράση παρά μένει στην ιστορία ως ο πιο σκληρός λόγω του λιμού και της τριπλής κατοχής, αναγκάζουν την  Κεντρική Στρατιωτική Επιτροπή του ΕΑΜ να συγκροτήσει ένοπλο σώμα. Οι  κοινωνικές εξελίξεις θα καθοδηγήσουν εν τέλει τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα. Το 1942 ιδρύεται ο ΕΛΑΣ και ο Κλάρας φεύγει για την Σπερχειάδα Φθιώτιδας, όπου συγκροτεί μια ολιγάριθμη ομάδα.

Στην ομάδα αυτή, αποφασίζεται να χρησιμοποιηθούν ψευδώνυμα, κυρίως για την προστασία των οικογενειών τους από αντίποινα. Ο Κλάρας γίνεται ο Άρης Βελουχιώτης. Η ομάδα κινείται σε κατοικημένα εδάφη μέσω των βουνών προς την Ευρυτανία. Στη διαδρομή αντιμετωπίζει πολλές δυσκολίες στην τροφοδοσία αλλά και στην πληροφόρηση, ενώ η ένταση που φέρνει η απαισιοδοξία δεν αργεί να φανεί και λίγο έλειψε να διαλύσει όλη την προσπάθεια. Να τονιστεί ότι η τακτική που ακολουθούσαν ήταν αυτή της αφάνειας, σύμφωνα και με τις οδηγίες της κεντρικής διοίκησης. Δεν εμφανίζονταν δηλαδή δημόσια, περίμεναν έξω από τον οικισμό, έβρισκαν τον «σύνδεσμο» και μετά σιγά σιγά προσπαθούσαν να κάνουν εμφανή την παρουσία τους. Μια τακτική χρονοβόρα και μη αποτελεσματική.

Τότε ο Άρης αποφασίζει να μην πειθαρχήσει άλλο σε αυτή την τακτική και με τον φόβο της διάλυσης της ομάδας του παίρνει την πρωτοβουλία, πάνω σε ένα άλογο μπροστάρης να μπει στις 7 Ιουνίου στο χωριό Δομνίστα Ευρυτανίας, με την ομάδα πίσω του να κρατάει μια ελληνική σημαία και να τραγουδάει αντάρτικα τραγούδια. Όλο το χωριό μαζεύτηκε να ακούσει τον Άρη που κήρυττε ανοιχτό πόλεμο κατά των κατακτητών και των δοσίλογων συνεργατών του.

Το εγχείρημα είχε πετύχει και επαναλήφθηκε σε πολλά χωριά, μεγαλώνοντας τη φήμη του Άρη και της ομάδας του. Σε όποιο χωριό περνούσε η ομάδα έπαυαν οι θεσμοί του κατοχικού κράτους, σταθμοί χωροφυλακής αφοπλίζονταν, τα γεωργικά προϊόντα που είχαν κατασχεθεί επιστρέφονταν στους γεωργούς και οι δοσίλογοι περνούσαν από λαϊκό δικαστήριο μετά από καταθέσεις θυμάτων τους.

 

Η Βάρκιζα, η διαγραφή, το τέλος

Από το 1942 που ο Κλάρας έγινε Βελουχιώτης, τα χρόνια πέρασαν δύσκολα. Μύριζαν μπαρούτι, αίμα, και μοναξιά, αλλά έκρυβαν μέσα τους το όνειρο για την ανεξαρτησία της πατρίδας, το όνειρο για την λευτεριά. Αποκορύφωμα της δράσης του ΕΛΑΣ είναι η απελευθέρωση του μεγαλύτερου μέρους της ηπειρωτικής Ελλάδας, που επιτρέπει τον σχηματισμό της Κυβέρνησης του Βουνού (Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης).

Η Π.Ε.Ε.Α., σχηματίστηκε από το Ε.Α.Μ., με σκοπό την διοίκηση και την οργάνωση της ζωής στην Ελεύθερη Ελλάδα, ενάντια στην διορισμένη κυβέρνηση ταγματασφαλιτών του Ράλλη. Σε αυτή την Κυβέρνηση για πρώτη φορά συμμετέχουν με δικαίωμα ψήφου οι γυναίκες, σημείο που αποτελεί τεράστια πρωτοπορία, ενώ ταυτόχρονα δίνει στον Άρη τον τιμητικό τίτλο του «Υποστράτηγου»

Φτάνοντας στο 1944 και στην απελευθέρωση της Αθήνας, το όνειρο του Άρη αρχίζει να γίνεται πραγματικότητα, αλλά από νωρίς αυτή μοιάζει να είναι διαφορετική από ό,τι περίμενε.

Αρχικά, με εντολή της Κ.Ε. δεν του επιτρέπεται να συμμετέχει στην μάχη της Αθήνας, αποτέλεσμα του χτυπήματος της διαδήλωσης του λαού στις 3 Δεκεμβρίου του 1944. Είχε προηγηθεί η άποψη του Τσόρτσιλ ότι έπρεπε να μείνει μακριά από την Αθήνα για να μην επηρεάσει τις ισορροπίες. Το ίδιο, βέβαια, είχε τηρηθεί και προγενέστερα, μιας και όταν «κατέβηκε» στην Πελοπόννησο οδηγήθηκε μέσω του Κορινθιακού με πλωτό μέσο, χωρίς να περάσει από την Αθήνα, πάλι με εντολή της ηγεσίας του κόμματος. Ακόμα και όταν ο ΕΛΑΣ Αθηνών υποχωρούσε και οι Άγγλοι κέρδιζαν έδαφος δεν χρησιμοποιήθηκε η ομάδα του Άρη και του Σαράφη, που αρχικά στάλθηκε στην Ήπειρο, μετά στην Θήβα και λίγες μέρες πριν την ανακωχή βρισκόταν στην Λαμία.

Στις 12 Φεβρουαρίου του 1945, υπογράφηκε η κατάπτυστη Συνθήκη της Βάρκιζας, η οποία αφοπλίζει τον ΕΛΑΣ και ανοίγει τον δρόμο για διώξεις στελεχών του. Ο Άρης, παρόλο που διαφώνησε και πίστευε ότι ο αγώνας εναντίον των Άγγλων ιμπεριαλιστών έπρεπε να συνεχιστεί, πιστός στις αξίες που πρέσβευε, υπέγραψε την συμφωνία μαζί με τον Σαράφη, ύστερα από εντολή του κόμματος. Αργότερα όμως τάχθηκε κατά της απόφασης αυτής και κατηγόρησε την ηγεσία του Ε.Α.Μ. για λάθος χειρισμούς. Ήρθε σε απευθείας ρήξη και θεωρούσε ότι η συμφωνία δεν ήταν τίποτα άλλο παρά από ένα φθηνό πούλημα των ανταρτών που πολέμησαν για να είναι ο Έλληνας κύριος στον τόπο του.

Το κόμμα έκανε προσπάθειες να τον μεταπείσει και του προτάθηκε να γυρίσει στην Αθήνα και να αναλάβει επικεφαλής της υπό ίδρυσης «Συνομοσπονδίας Εθνικών Αγωνιστών». Ο Άρης αρνείται και προτείνει την δημιουργία του ΜΕΑ (Μέτωπο Εθνικής Ανεξαρτησίας), με σκοπό τον αγώνα εναντίον των Άγγλων, εναντίον της κυβέρνησης και εναντίον των παρακρατικών που οργίαζαν στην ύπαιθρο ανενόχλητοι, αφού ο ΕΛΑΣ είχε διαλυθεί. Η απάντηση αυτή τη φορά είναι να περιμένει, μένοντας άπραγος έως ότου η ΠΓ του κόμματος να αποφασίσει για μια παλαιότερη πρόταση του ιδίου, να φύγει στο εξωτερικό. Τελικά ούτε αυτό του επιτράπηκε. Μια εβδομάδα μετά, με επιστολή του προς όλα τα μέλη της ΚΕ του ΚΚΕ, επαναλαμβάνει τις διαφωνίες του για τις αποφάσεις τους.

Φυσικά, αυτή η στάση του δεν έμεινε αναπάντητη και στις 5-10 Απριλίου 1945 η 11η ολομέλεια του ΚΚΕ συνεδριάζει και καταλήγει στην απόφαση για διαγραφή του στελέχους της. Επιπλέον, αναγνωρίζει απαράδεκτες υποχωρήσεις και λάθη στο Συνέδριο του Λιβάνου και στη Συμφωνία της Καζέρτας, λανθασμένη άποψη για την συνεισφορά των Βρετανών και καταλήγει στην συνέχιση των προσπαθειών για την εγκαθίδρυση της δημοκρατίας.

Οι βαριές κατηγορίες που αφορούν απειθαρχία, τυχοδιωκτισμό, ύποπτες ενέργειες που υπονομεύουν την πολιτική προσπάθεια για την εθνική συμφιλίωση και ενότητα, παραβίαση της αρχής του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού, αλλά και για το «πούλημα» του κόμματος με τη δήλωση μετανοίας του(!) οδηγούν στη διαγραφή του Άρη από το κόμμα. Στις 29 Μαΐου κι ενώ ήδη διώκεται από τον κυβερνητικό στρατό, ζητάει μέσω του αδελφού του Μπάμπη Κλάρα να συναντηθεί με τον Νίκο Ζαχαριάδη, άρτι αφιχθέντα από το στρατόπεδο του Νταχάου στην Αθήνα. Θεωρούσε πως μόνο αυτός θα μπορούσε να δώσει λύση στο ζήτημα της διαγραφής και να βγάλει από πάνω του την ρετσινιά του «δηλωσία». Μάταια όμως ήλπιζε, η συνάντηση δεν έγινε ποτέ.

 Η ανακοίνωση της απόφασης βγαίνει μια μέρα σαν και αυτή στον «Ριζοσπάστη», στις 16/6/1945, την ίδια ακριβώς ημέρα που ο Άρης, περικυκλωμένος από καθεστωτικές δυνάμεις, βάζει τέλος στην ζωή του, αυτοκτονώντας και μένοντας αιώνια ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ.

Το πτώμα του και το πτώμα του πιστού του συντρόφου Τζαβέλλα, ο οποίος αυτοκτονεί και αυτός μένοντας πιστός στον αρχηγό του ως το τέλος,  βανδαλίστηκαν και τα κεφάλια τους κρεμάστηκαν σε φανοστάτη στα Τρίκαλα, ενώ πρώτα κόπηκαν από έναν Μαυροσκούφη με το ψευδώνυμο «Δράκος», ο οποίος ανταμείφθηκε με επαγγελματική αποκατάσταση ως θυρωρός και ρουφιάνος της ασφάλειας.

Στις 16/7/2011 το ΚΚΕ αποκατέστησε πολιτικά τον Άρη Βελουχιώτη, παραδεχόμενο πως είχε δίκιο για την αντίθεσή του στην συμφωνία της Βάρκιζας, ωστόσο δεν τον αποκατέστησε κομματικά, μιας και η κομματική απειθαρχία που υπέδειξε ερχόταν σε ρήξη με την αρχή του κομματικού συγκεντρωτισμού.

Ο Άρης μπορεί να άφησε αυτόν τον κόσμο, αλλά στη θέα του προσώπου του πάντοτε θα βλέπουμε τον ατίθασο, ασυμβίβαστο εαυτό μας που δεν συμφιλιώνεται με τις επιταγές της καθώς πρέπει κοινωνίας και καίγεται να χυθεί στην μάχη για ό,τι τον πνίγει. Στη μάχη για να μπορέσουμε να ολοκληρώσουμε το έργο που αυτός άφησε μισό, για να μην υπάρχει εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, για εθνική κυριαρχία, για πάταξη του φασισμού και του ρατσισμού, για να μπορέσουμε να είμαστε κύριοι στον τόπο μας. Ώσπου να ‘ρθει εκείνη η μέρα, θα δίνουμε ραντεβού στα γουναράδικα της δικής μας εποχής. Εμπρός λοιπόν, στην πορεία που χάραξε ο Άρης, εμπρός για νέους αγώνες.

Όσο για τ’ όνειρο, το ‘πνιξε η μάνα του στην κούνια

και παίζουν δίχως αντίπαλο οι άλλοι με τα σπιρούνια.

Γι αυτό σου λέω, ανέβα στ’ άλογο και έλα σαν πρώτα

μήπως και πάψει τούτη η χώρα να ‘ναι κότα.

Για τον ΆΡΗ, Social Waste