/της Πένυς Πασπάλη
«Στραγγάλισε τη φίλη του λόγω καραντίνας» – «Πριν ήταν το πάθος, τώρα είναι ο κορωνοϊός» – «Μένουμε σπίτι, μένουμε ασφαλείς» – «Επιδείνωση της ενδοοικογενειακής βίας λόγω του Κορωνοϊού. Αύξηση 30% στις κλήσεις για βοήθεια» – «Η πατριαρχία είναι ο ιός» – «Το κράτος οφείλει κατά το Σύνταγμα να μεριμνά για την υγεία των πολιτών και να παρεμβαίνει όταν η άσκηση της ατομικής ελευθερίας υπερβαίνει τον συνταγματικό της σκοπό και απειλεί την κοινωνία. Στο όνομα του συλλογικού καλού, λοιπόν προχωρώ στη σημερινή απόφαση: για να προστατέψω την Υγεία […].» – «Ο Κορωνοϊός δεν είναι το μόνο που σκοτώνει, στην έμφυλη βία καμία μόνη»
⁕⁕⁕
Ο COVID-19 ως πλανητικό πρόβλημα και «αόρατος εχθρός» καθιστά απαραίτητο να μένουμε σπίτια μας σε συνθήκη καραντίνας τόσο για να προστατευτούμε, όσο και για να προστατέψουμε τις πιο ευάλωτες από ιό ομάδες. Η μόνη λύση για κρατήσουμε σε χαμηλά επίπεδα τον αριθμό των κρουσμάτων και να μην αυξηθεί ο αριθμός των νεκρών είναι να μείνουμε μέσα στα σπίτια μας. Ωστόσο, μία όχι τόσο ορατή πλευρά αυτού του αναγκαίου μέτρου, είναι η αύξηση των κρουσμάτων ενδοοικογενειακής βίας[1], καθώς πολλές γυναίκες (αλλά και ΛΟΑΤΚΙ άτομα) μένουν αναγκαστικά με τους κακοποιητές τους λόγω της καραντίνας. Έτσι, δεν είναι μόνο τα κρούσματα και οι θάνατοι από τον ιό που πρέπει να μετρήσουμε στη συνθήκη της πανδημίας.
Την περίοδο της καραντίνας οι κλήσεις στα κέντρα υποστήριξης κακοποιημένων γυναικών αυξήθηκαν. Είναι όμως δύσκολο να ξέρουμε τον πραγματικό αριθμό περιστατικών, καθώς οι υποκείμενες σε καθεστώς κακοποιητικής σχέσης δεν είναι σε θέση να καλέσουν τη γραμμή υποστήριξης επειδή βρίσκονται στον ίδιο χώρο με τους κακοποιητές τους. Παρατηρείται μια εντατικοποίηση της ενδοοικογενειακής βίας, ως μια μορφή βίας κατά των γυναικών, η οποία δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως φαινόμενο καθώς δεν είναι μία καινούρια κατάσταση, αλλά μία σταθερά ή μια ‘κανονικότητα’ της οποίας βλέπουμε την πύκνωση λόγω μιας γενικότερης κατάστασης κρίσης. Αυτό συμβαίνει και σε άλλες χώρες όπως Αργεντινή, Γαλλία, Ισπανία και Ιταλία, όπου τα ποσοστά ενδοοικογενειακής βίας και γυναικοκτονιών αυξήθηκαν την περίοδο της καραντίνας.
Πολλά μέσα μαζικής ενημέρωσης παρουσίασαν την κατάσταση ως αποτέλεσμα της καραντίνας και όλης της συναισθηματικής πίεσης και του άγχους που αυτή συνεπάγεται για τα περιορισμένα άτομα. Πριν την πανδημία ως μία κατάσταση εξαίρεσης προηγήθηκε η δεκαετία της οικονομικής κρίσης και των μνημονίων ως μια περίοδος με αυξημένα ποσοστά έμφυλης βίας κυρίως από συντρόφους και συζύγους, όπως επίσης μία αιτία αυτών των αυξημένων ποσοστών. Πάντα υπάρχει μια γενικότερη πιο κρίσιμη κατάσταση – μια πιο σοβαρή τρέχουσα μεγάλη εικόνα- που λειτουργεί καταλυτικά στην δικαιολόγηση της έμφυλης ή/και ενδοοικογενειακής βίας και την κατανόηση των δραστών . Ακόμη κι όταν δεν υπάρχει μια τέτοια συνθήκη, οι συνήθεις αναγνώσεις είναι η υπερβολική αγάπη και το πάθος (σε κάποιες περιπτώσεις η τιμή), τόσο για την άσκηση βίας όσο και την δολοφονία/γυναικοκτονία. Δεν είναι λοιπόν ο νέος ιός η αίτια της έμφυλης και ενδοιοικογενειακής βίας. Ο COVID-19 είναι άλλη μια δικαιολογία. Η πατριαρχική κουλτούρα και οι μάτσο ανδρισμοί είναι η αιτία.
Το φεμινιστικό κίνημα και οι σύμμαχοί του αντιδρούν σε αυτή την κρίσιμη κατάσταση. Όλα ζητούμε να ενισχυθεί το σύστημα στήριξης κακοποιημένων γυναικών και οι παροχές του με την επίταξη των ξενοδοχείων για φιλοξενία αυτών και των παιδιών τους και να παρέχεται δυνατότητα αποστολής μηνυμάτων ή/και η online επικοινωνία με τις γραμμές στήριξης.[2] Είναι σημαντικό να είμαστε πρακτικές σε αυτό και όχι να δεχόμαστε καιροσκοπικά μέτρα. Για παράδειγμα, η παραχώρηση των ξενώνων φιλοξενίας αστέγων στην Αθήνα για την φιλοξενία κακοποιημένων γυναικών δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να θεωρηθεί λύση, καθώς τίθενται σε επισφάλεια ομάδες ανθρώπων ήδη εκτεθειμένες και ευάλωτες στον κίνδυνο του ιού -και όχι μόνο. Παρά το δημοφιλές hashtag #ΜετάΘαΛογαριαστούμε, που αφορά κατά κύριο λόγο στο σύστημα υγείας και τις ελλείψεις του, αυτό που θέλουμε και είναι κρίσιμης σημασίας είναι Να Λογαριαστούμε Τώρα. Να είμαστε τώρα έτοιμες να βοηθήσουμε και να μην τις αφήνουμε μόνες προκειμένου να μη μετράμε δολοφονημένες μετά την καραντίνα. Το ότι αποκλειόμαστε στο σπίτι και ζούμε σε συνθήκη “κοινωνικής απόστασης” δε σημαίνει ότι μένουμε άπραγες και απομονωμένες/οι. Αυτό είναι σημαντικό να είναι απαίτηση της κοινωνίας στο σύνολό της.
Κλείνοντας θέλω να αναφέρω το εξής: δύο μήνες πριν την πανδημία, πολλές φεμινιστικές και κουηρ ομάδες και ατομικότητες βρεθήκαμε σε δημόσιους χώρους σε διάφορες πόλεις της Ελλάδες και απαντήσαμε στο κάλεσμα της ακτιβιστικής πρωτοβουλίας της φεμινιστικής συλλογικότητας Las Tesis στη Χιλή, ‘Ένας βιαστής στο δρόμο σου’[3] που καταγγέλλει μέσω της περφόρμανς τη βία κατά των γυναικών. «Οι γυναίκες τιμωρούνται, είναι η βία που δε/τη βλέπεις» είναι ένας βασικός στίχος σε όλες τις ελληνικές μεταφράσεις του τραγουδιού. Είναι η βία που δεν τη βλέπεις, εννοώντας τη βία που δεν μπορεί να καταγραφεί εύκολα, τη βία που δεν καταγγέλλεται επειδή η επιζώσα δεν είναι σε θέση να την καταγγείλει. Είναι η βία που τη βλέπεις, εννοώντας όλες εκείνες τις φορές που ακούμε ότι “ήταν καλό παιδί και δεν είχε δώσει δικαιώματα” και “εμείς δεν είχαμε ακούσει τίποτα”. Πάντα ακούμε, πάντα ξέρουμε και οφείλουμε να μιλάμε επειδή η απόσταση που χωρίζει την βία κατά των γυναικών, με την ενδοοικογενειακή βία ως μία έκφανσή της, από τη γυναικοκτονία είναι μια πολύ λεπτή αδιόρατη γραμμή. Ιδιαίτερα σε μία περίοδο αχαρτογράφητη για όλα μας, η αλληλεγγύη και η έμπρακτη και οργανωμένη υποστήριξη στις επιζώσες/ώντα της έμφυλης βίας είναι κάτι παραπάνω από επιτακτική ανάγκη. Το «μένουμε σπίτι» δεν σημαίνει ότι είμαστε όλες/α ασφαλή μένοντας σπίτι. Κι αυτές/ά που βρίσκονται σε τέτοια κακοποιητικά περιβάλλοντα πρέπει να ξέρουν ότι δεν είναι μόνες/α τους.
[1] Αναλυτικά ο όρος εδώ: https://diotima.org.gr/orologies/#1549451541139-55ac7278-00ae και περισσότερες πληροφορίες και εδώ: http://womensos.gr/?fbclid=IwAR2E2JeBScF59xw3pvE6lcko1c4uUWtKj2Ji9xJUuoFxO1Jh3T0BuwTUdfg
[2] Ενδεικτικά το κάλεσμα της φεμινιστικής συλλογικότητας Καμία Ανοχή για τη συλλογή υπογραφών με αιτήματα για την αντιμετώπιση της έμφυλης βίας στην περίοδο του Κορωνοϊού, και το κάλεσμα για λήψη μέτρων του Κέντρου ΔΙΟΤΙΜΑ (https://diotima.org.gr/ektakta-metra-gia-endoikogenaiki-via/)
[3] Αρχικός τίτλος στα Ισπανικά: Un Violador en tu Camino μεταφρασμένο και ως Ο Βιαστής είσαι Εσύ.
