/της Ιωάννας Κουρού
Αλήθεια, υπάρχει, άραγε, κάτι πιο οικείο και πιο δικό μας από το ίδιο μας το σώμα; Αλήθεια, δεν θεωρούμε ότι έχουμε πλήρες δικαίωμα επάνω σε αυτό; Ο έλεγχος των κινήσεων, των εκφράσεων, η επιλογή της φροντίδας και της διατροφής και η έκθεσή του σε άλλους αποτελούν μερικά μόνο παραδείγματα.
Ωστόσο, χωρίς να το συνειδητοποιούμε πάντα ή με ευκολία ακόμα και ο έλεγχος του σώματός μας υπάγεται σε ορισμένες κοινωνικές επιταγές, όπως, άλλωστε, και όλες οι εκφάνσεις της κοινωνικής μας ζωής είναι αποτελέσματα συμβιβασμών και διαπραγματεύσεων.
Μία κοινωνική ομάδα, βέβαια, αυτή των γυναικών δεν απολαμβάνει με τον ίδιο τρόπο το δικαίωμα του σώματος, γιατί πολύ απλά είναι γυναίκες. Αφορμή για το συγκεκριμένο άρθρο στάθηκε η σοκαριστική απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου της Πολωνίας, σύμφωνα με την οποία απαγορεύεται η άμβλωση, απόφαση που μας πηγαίνει βήματα προς τα πίσω σχετικά με την αυτοδιάθεση του σώματος και το δικαίωμα να αποφασίζει η ίδια η γυναίκα για το σώμα και την ζωή της. Αυτή η επικίνδυνη για την κοινωνία απόφαση, βέβαια, βρίσκει υποστηρικτές παντού, αφού πριν λίγα χρόνια η κυβέρνηση Ραχόι στην Ισπανία είχε φέρει νόμο για την έκτρωση, που στις διατάξεις του ήταν χειρότερος, ακόμα και από τον νόμο του 1985, επιστρέφοντας τις γυναίκες δεκαετίες πίσω, ενώ πέρυσι στην Ελλάδα μία διαφημιστική καμπάνια κατά των αμβλώσεων ήρθε για να μας θυμίσει ότι το σώμα των γυναικών δεν τους ανήκει.
Σε αυτό το σημείο, θα ήθελα να αποσαφηνίσω τον όρο της αυτοδιάθεσης του γυναικείου σώματος, ο οποίος αναφέρεται στο δικαίωμα των γυναικών να διαθέτουν το σώμα τους με τον τρόπο που θέλουν και στο άτομο το οποίο επιθυμούν οι ίδιες να το διαθέσουν. Μάλιστα, ο όρος αυτός ήρθε στο προσκήνιο κατά την περίοδο του ριζοσπαστικού φεμινιστικού κύματος μεταξύ των δεκαετιών του ‘60 και ’70 και αφορά ένα πλήθος κρίσιμων θεμάτων, μεταξύ των οποίων είναι και εκείνο της έκφρασης της σεξουαλικότητας και το αν υπάρχουν όρια σε αυτή, καθώς και αυτό του δικαιώματος στην άμβλωση.
Όμως, το γυναικείο σώμα μέχρι σήμερα υφίσταται καθημερινά περιορισμούς και όρια: «Είναι εύκολη» όταν μία γυναίκα εναλλάσσει ταχύρρυθμα τους ερωτικούς συντρόφους τους, «Μα καλά, δεν σκέφτεται τα παιδιά της; Τι μάνα είναι αυτή;» όταν αυτή η γυναίκα είναι χωρισμένη και έχει παιδιά, «Είναι προκλητικό αυτό που φοράς. Τι θα πει ο κόσμος αν σε δει έτσι ντυμένη;», γιατί, ακόμα και ο τρόπος ντυσίματος μπαίνει στα στενά πλαίσια της κοινωνικής κριτικής, ιδιαίτερα όταν αυτός αγκαλιάζει τη σεξουαλικότητα και γίνεται τρόπος έκφρασής της. Η σεξουαλικότητα και η έκφρασή της μέσω της εμφάνισης πολλές φορές λειτουργεί στο πλαίσιο του πατριαρχικού περιβάλλοντος, ενός κόσμου φτιαγμένου από άνδρες για άνδρες, ως δικαιολογία σε περιπτώσεις βιασμών.
Η καταπάτηση του δικαιώματος στο σώμα μέσω του βιασμού συνοδεύεται από πλήθος στερεοτύπων, ταμπού και προκαταλήψεων σε βάρος του θύματος, καθώς πολλές φορές αντιμετωπίζεται με καχυποψία εξαιτίας των ριζωμένων αντιλήψεων ότι το γυναικείο σώμα οφείλει να είναι διαθέσιμο στην ανδρική επιθυμία, με την βούληση της γυναίκας να έρχεται σε δεύτερη μοίρα. Παρά τα όσα βήματα έχουν γίνει, περιστατικά έμφυλης βίας και βιασμών εξακολουθούν να μην καταγγέλλονται, καθώς αυτός ο φαύλος κύκλος εσωτερίκευσης των έμφυλων στερεοτύπων και διακρίσεων σε βάρος των γυναικών συνεχίζουν να επηρεάζουν όχι μόνο τους θύτες, αλλά και την αντιμετώπιση της κατάστασης από τα ίδια τα θύματα με την κοινωνία να δρα αποτρεπτικά αναφορικά με την καταγγελία, να κρύβει απλά τα εγκλήματα και τα προβλήματα κάτω από τα χαλάκι.
Γίνεται πλέον σαφές ότι οι έμφυλες διακρίσεις διαπερνούν τόσο την καθημερινή ζωή όσο και τα θεμελιώδη δικαιώματα των γυναικών, όπως αυτό της ελεύθερης απόφασης στο σώμα τους και χρειάζεται να αποκτήσουν ορατότητα. Ειδικά τα δικαιώματα αυτά πρέπει να διασφαλιστούν τόσο σε επίπεδο αγώνων του φεμινιστικού κινήματος όσο και σε επίπεδο πολιτικής, δυναμικής έκφρασης από τον προοδευτικό χώρο. Από έναν χώρο όπου πρέπει να περάσουμε το μήνυμα ανατροπής και να αναδείξουμε αυτές τις διεκδικήσεις, θέτοντας στο περιθώριο τις ρητορείες της ακροδεξιάς που συμπορεύονται με την οπισθοδρόμηση και τον σκοταδισμό. Εμείς, οι γυναίκες, αποφασίζουμε για το σώμα μας!
