1.Τι είναι η κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία; Μπορεί το εν λόγω οικονομικό μοντέλο να αποτελέσει απάντηση στην κρίση;
Καταρχήν να διευκρινίσουμε ότι από αυστηρά επιστημονική άποψη δεν υπάρχει «μη κοινωνική οικονομία», δηλαδή οικονομία δίχως κοινωνική εμπέδωση. Η ΚΑΛΟ αφορά στην οικονομική δραστηριότητα με ανταγωνιστικό –προς τον καπιταλισμό – αξιακό πλαίσιο: ισότητα, άμεση δημοκρατία, πρωταγωνιστικό ρόλο της εργασίας, κοινωνική και περιβαλλοντική συνείδηση. Ίσως ακούγεται αφελές, αλλά δεν θα βρείτε κανένα αξιοπρεπές βιβλίο στρατηγικής που να μην τονίζει στα πρώτα κεφάλαια τη σημασία των αξιών στην επιχειρηματική λειτουργία.
Η σκοπιμότητα του μοντέλου της ΚΑΛΟ βασίζεται σε δύο τάσεις: η ανάπτυξη της οικονομίας της γνώσης ανατρέπει βασικά στοιχεία της πολιτικής οικονομίας της αξίας, με πρωταρχικό την ενδυνάμωση της διαπραγματευτικής θέσης της εργασίας έναντι του κεφαλαίου και, από την άλλη τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά όρια του μοντέλου της οικονομικής μεγέθυνσης θέτουν το ζήτημα μιας «αντικαταναλωτικής» οικονομίας. Το πρακτικό πλεονέκτημα της ΚΑΛΟ είναι ότι απαντά συνεκτικά στη σύνδεση του τρόπου παραγωγής με τον τρόπο κατανάλωσης.
2.Υπάρχουν ”καλά παραδείγματα” είτε στην Ελλάδα είτε στο εξωτερικό στον χώρο της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας;
Παρόλα όσα ακούγονται για τους συνεταιρισμούς, υπάρχουν πολύ καλά παραδείγματα συνεταιριστικής δράσης. Υστερούμε όμως στην ανάπτυξη των συνεταιρισμών εργαζομένων και την θεσμική πύκνωση του οικοσυστήματος. Η εμπειρία των γυναικείων συνεταιρισμών ήταν σε πολλές περιπτώσεις μια πολύ θετική εμπειρία, που ανέδειξε την κρυμμένη δύναμη της εργασίας. Έχουμε όμως πολλά βήματα να κάνουμε.
Από τη διεθνή εμπειρία, ξεχωρίζω την περίπτωση του Mondragon διότι, παρά την σε πολλές περιπτώσεις δίκαιη κριτική, αποτελεί μια πραγματική περίπτωση μελέτης ενός μοντέλου εργατικών συνεταιρισμών που ανταγωνίστηκαν τις καπιταλιστικές επιχειρήσεις και ανέπτυξαν με επιτυχία το δικό τους εποικοδόμημα και τους μηχανισμούς αναπαραγωγής (υλικούς και ιδεολογικούς).
3.Είναι το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο ευνοϊκό για την έναρξη και τη λειτουργία συνεταιριστικών εγχειρημάτων; Απαιτούνται κάποιες αλλαγές;
Από τα πολλά προβλήματα διακρίνω δύο. Πρώτα, την πολυνομία, που όμως είναι αποσπασματική. Χρειαζόμαστε έναν και μόνον έναν νόμο για τους συνεταιρισμούς, όπου θα περιλαμβάνονται όλοι οι τύποι και μορφές συνεταιριστικής λειτουργίας (παραγωγών, εργαζομένων, προσοδοθηρικοί, πιστωτικοί κλπ). Δεύτερον, πρέπει να ασχοληθούμε με το θέμα του ευρύτερου συστήματος, πέρα από την ατομική αντιμετώπιση των συνεταιρισμών: μικτοί συνεταιρισμοί, δομές στήριξης, θεσμοί συνεργασίας και επεξεργασίας. Να δώσουμε την απαιτούμενη σημασία στην ανάπτυξη του εποικοδομήματος που θα συνεργήσει στην ανταγωνιστική λειτουργία της ΚΑΛΟ.
4.ΕΣΠΑ και κοινωνικοί συνεταιρισμοί. Πώς αποτιμάτε τα νέα προγράμματα;
Ακόμη δεν έχουν ξεκινήσει πολλά προγράμματα. Ένα θετικό είναι η προσπάθεια μέριμνας για την προτεραιοποίηση της ΚΑΛΟ στις προσκλήσεις. Η σημαντική στροφή πρέπει να γίνει στην πολιτική για την απασχόληση. Δεν μπορούμε να περιμένουμε 1,5 εκατομμύριο άνεργοι να απορροφηθούν από τις υφιστάμενες επιχειρήσεις. Δεδομένου λοιπόν ότι πρέπει να δημιουργηθούν νέες, παραγωγικές, μονάδες η πολιτική θα πρέπει να δημιουργήσει ένα παράθυρο ευκαιρίας για την ΚΑΛΟ.
5.Νεανική επιχειρηματικότητα/ startup επιχειρήσεις και συνεταιρισμοί. Είναι αντιπαραθετικά τελικά ή μπορούν να συνυπάρχουν;
Στο παραπάνω πλαίσιο, η ΚΑΛΟ έχει στη συγκυρία ένα πλεονέκτημα. Σε νέους αναπτυσσόμενους κλάδους η εργασία έχει τον πρωτεύοντα ρόλο. Όχι με την λογική του καταρρέοντος φορντιστικού μοντέλου, όπου θεωρείται ότι η αξία παράγεται κύρια στη μονάδα μεταποίησης. Στο νέο παράδειγμα, η αξία δημιουργείται αρχικά στο πλαίσιο της δημιουργικής, νοητικής λειτουργίας της καινοτομίας. Εκεί το κεφάλαιο έχει μειονέκτημα, ακόμη περισσότερο στην παρούσα κρίση υπερσυσσώρευσης. Από την άλλη, λόγω της οντολογίας της γνώσης το μοντέλο των κοοπερατιβών γνώσης και δημιουργικότητας προσφέρει σημαντικά ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα. Η πρόκληση λοιπόν έγκειται στην ανάπτυξη συνεταιριστικών εγχειρημάτων. Για την Αριστερά αυτό σημαίνει ότι πρέπει να βγει από την άνεση της ανέξοδης και γενικόλογης κριτικής και να αποδείξει, ότι εννοεί αυτά που λέει κάνοντάς τα πράξη και τρόπο ζωής.
