/ Της Ελένης Γεωργίου

Η 11η Φεβρουαρίου 1990 αποτελεί ημερομηνία – σταθμό για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Είναι η ημέρα απελευθέρωσης του Νέλσον Μαντέλα, μετά από 27 χρόνια κράτησης του από το καθεστώς του απαρτχάιντ. Ο Μαντέλα σηματοδοτεί τη μεγαλύτερη μορφή του κινήματος για τα πολιτικά και ατομικά δικαιώματα των  μαύρων της Νοτίου Αφρικής. Η συμβολή του στην κατάργηση του καθεστώτος του απαρτχάιντ υπήρξε καταλυτική.

Τι σημαίνει, όμως, απαρτχάιντ και για ποιον λόγο περιγράφεται ως μελανό σημείο της ιστορίας της Νοτίου Αφρικής;  Ο όρος, που προέρχεται από τη γλώσσα Αφρικάανς και τα ολλανδικά, σημαίνει διάκριση. Το απαρτχάιντ ήταν μια πολιτική των Λευκών, που καθόριζε και επέβαλλε τη διάκριση των ανθρώπινων ομάδων μέσα σε ένα κράτος βάσει φυλετικών κριτηρίων, σε καθορισμένες γεωγραφικές περιοχές. Ως επίσημη κρατική πολιτική εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στη Νότιο Αφρική από το Εθνικό Κόμμα το 1948 και καταργήθηκε στις 30 Ιουνίου 1991. Ο όρος ”απαρτχάιντ” χρησιμοποιείται, πλέον, για να υποδηλώσει κάθε πολιτική φυλετικού διαχωρισμού, σε οποιοδήποτε σημείο του κόσμου. Οι συνέπειες του, τραγικές, για όλο το φάσμα της ανθρώπινης ζωής και αξιοπρέπειας. Ξεκίνησε με την απαγόρευση της τέλεσης μικτών γάμων και επεκτάθηκε στην υγεία, στην παιδεία και στην καθημερινότητα εν γένει. Όποιος τολμούσε να αντισταθεί ή να εκφέρει αντίθετη άποψη έχανε τη ζωή του ή φυλακιζόταν για δεκαετίες. Οι μαύροι πολίτες στερήθηκαν την ιθαγένειά τους, παίρνοντας νομικά την ιθαγένεια μιας εκ των δέκα αυτοδιοικούμενων περιοχών, που χωρίστηκαν με βάση τη φυλή. Οι συνθήκες διαβίωσής τους έγιναν απάνθρωπες, ενώ ήταν υποχρεωμένοι να φέρουν μαζί τους βιβλιάριο με δαχτυλικά αποτυπώματα, φωτογραφία και πληροφορίες για τις περιοχές στις οποίες τους επιτρεπόταν η είσοδος.

Οι όποιες προσπάθειες αντίστασης καταπνίγηκαν, και οι ηγέτες της αντίστασης αυτής οδηγήθηκαν στη φυλακή. Για μια τριακονταετία και περισσότερο, η κυβέρνηση των λευκών κήρυσσε την περιοχή σε κατάσταση «έκτακτης ανάγκης», με αποτέλεσμα τις αναίτιες συλλήψεις και θανατώσεις στο όνομα της διαφορετικότητας του χρώματος. Ο ρατσισμός είχε γίνει νόμος.

Παρά τις μεταρρυθμίσεις που έγιναν τη δεκαετία του 1980, οι συνθήκες παρέμειναν οι ίδιες, και μόνο το 1990, με τον πρόεδρο Frederik Willem de Klerk, ξεκίνησαν οι διαπραγματεύσεις για τον τερματισμό του ρατσιστικού νόμου, με αποκορύφωμα τις πολυφυλετικές δημοκρατικές εκλογές του 1994, τις οποίες κέρδισε το κόμμα του Νέλσον Μαντέλα, Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο.

Η δράση του Νέλσον Μαντέλα αποτελεί παράδειγμα στη μάχη υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Κι αυτό γιατί κατάφερε να παλέψει, όχι μόνο με μια ρατσιστική ιδεολογία, αλλά με μια ιδεολογία θεσμοθετημένη από την υπάρχουσα κυβέρνηση. Η δράση του έφερε στο φως τις ακραία ρατσιστικές αντιλήψεις εναντίον των μαύρων, και ο αγώνας του για τη δικαίωσή τους συνέβαλε τα μέγιστα στο παγκόσμιο κίνημα κατά του ρατσισμού και του φυλετικού διαχωρισμού. Το έργο του θα παραμείνει διαχρονικό στις συνειδήσεις των ανθρώπων που ασχολούνται με τα κινήματα, και η μνήμη του θα συνοδεύει πάντα τους αγώνες μας ενάντια στον ρατσισμό και την ξενοφοβία.