/του Λουκά Σκουρολιάκου
Αστικοί μύθοι, ιστορίες creepypasta σε forums, φήμες που διαδίδονται μαζικά, είτε βασισμένες στη φαντασία, είτε σε πραγματικά γεγονότα. Τις περισσότερες φορές η φαντασία επισκιάζει την όποια πραγματικότητα. Ιστορίες που ακούγαμε μικρά παιδιά, από τους γονείς μας, όταν ήθελαν να μας αποτρέψουν από μια επικίνδυνη ή περίεργη δραστηριότητα, αναφέροντας το παιδί στη γειτονιά, που την επιχείρησε και βρήκε το θάνατο ή εξαφανίστηκε.
Η αληθοφάνεια πάντα πουλάει, αρκεί να έχει τόση δόση, ώστε ο εγκέφαλός μας να δει καταστάσεις με αρχή, μέση και τέλος, ώστε να σκεφτεί. «Αν συνέβαινε στη πραγματικότητα, τότε αυτή η ιστορία αποτελεί οδηγό επιβίωσης».
Στο χώρο της τέχνης υπάρχουν πολλά παραδείγματα αυτού του τρόπου έκφρασης. Μερικούς αιώνες νωρίτερα, το κοινό ήρθε σε επαφή, με ίσως ένα από τα δημοφιλέστερα παραδείγματα της συγκεκριμένης τέχνης μέσα από τις σελίδες του Μπράμ Στόκερ και της νουβέλας τρόμου του με τίτλο “Δράκουλας”, όπου η καταχώρηση γεγονότων γίνεται με τη μορφή συγγραφής ημερολογίου. Πολλές γοτθικές νουβέλες τρόμου είχαν επιχειρήσει το συγκεκριμένο τρόπο συγγραφής, αλλά η ιστορία του Στόκερ πέρασε στο ευρύ κοινό, με τη βοήθεια της τέχνης του κινηματογράφου.
Ο όρος Found Footage Films αναφέρεται σε ταινίες, που χρησιμοποιούν μέσα, τα οποία ο μέσος θεατής θα μπορούσε να έχει στη διάθεσή του και να καταγράψει ένα παρόμοιο γεγονός, ώστε να αποκτήσουν ένα βαθμό ρεαλισμού. Η ιδέα πως προέκυψε από τυχαία ανακάλυψη και η μη επεξεργασία τους είναι το στοιχείο που βασίζεται στην επιτυχία τους .
Ένα από τα πιο δημοφιλή παραδείγματα της συγκεκριμένης υποκατηγορίας ταινιών είναι το The Blair-Witch Project, όπου μια ομάδα νεαρών φοιτητών δημιουργών ντοκιμαντέρ χάνονται στο δάσος κοντά στην περιοχή του Burkittsville, ψάχνοντας τα χνάρια ενός τοπικού αστικού μύθου. Η συγκεκριμένη ταινία παραμένει μέχρι και σήμερα ένα παράδειγμα του πώς να γυρίσετε μια τέτοια ταινία. Οι ηθοποιοί αυτοσχεδίαζαν αρκετές φορές με τη κάμερα δίνοντας τη κατάλληλη δόση ρεαλισμού και συναισθημάτων, δημιουργώντας στον θεατή την αίσθηση του φόβου για ένα κακό που δεν μπορείς να διακρίνεις.
Αρκετά χρόνια πριν ένας άλλος ακρογωνιαίος λίθος για την εποχή του, που δημιούργησε τρομερές αντιδράσεις ήταν το Ολοκαύτωμα των Κανιβάλων (Cannibal Holocaust). Πρόκειται για μια εμβληματική περίπτωση, είτε για την αληθινή δολοφονία ζώων για τις ανάγκες της ταινίας, είτε γιατί ο σκηνοθέτης μετά την προβολή και την αντίδραση του κόσμου, έπρεπε να αποδείξει ότι οι ηθοποιοί στην ταινία του δεν πέθαναν στην πραγματικότητα.
Η άνοδος πολλών ταινιών Found Footage ήρθε στις αρχές του 21 αιώνα, μετά από τα ευρήματα μέσα από κάμερες πολιτών με τη συντριβή των Δίδυμων Πύργων (9/11), λόγω του σοκ που προκάλεσε στη παγκόσμια κοινότητα το όλο γεγονός. Έγιναν, λοιπόν, για μια στιγμή μάρτυρες από την οπτική του ανθρώπου, που βρισκόταν εκεί, όπως και με το τσουνάμι στην Ινδονησία. Τώρα, με την επικράτηση των smartphones και τις δυνατότητες καταγραφής που προσφέρουν, είναι ακόμα πιο εύκολο ο θεατής να περάσει χωρίς κόπο στην άλλη πλευρά. Ταινίες όπως το Cloverfield, V/H/S, Grave Encounters, Chernobyl Diaries και το Paranormal activity αποτελούν παράδειγμα του τρόπου αντίδρασης και αντίληψης του κοινού πάνω στα ανεξήγητα γεγονότα.
Το κοινό αντιλαμβάνεται τον κόσμο μέσα από τα μάτια του πρωταγωνιστή, η αγωνία και ο τρόμος καταγράφεται με το τρέμουλο της κάμερας και τα κουνήματα κατά το τρέξιμο, ενισχύοντας το φόβο, την αγωνία του χαρακτήρα, μέσω της οπτικής διαστρέβλωσης της εικόνας.
Καθώς αγωνιά να σωθεί ο πρωταγωνιστής «στα τυφλά», έτσι και ο θεατής με θολό το οπτικό πεδίο κινείται μαζί του μη γνωρίζοντας προς τα πού κατευθύνεται.
Άλλες μορφές ατού του είδους ταινιών, χρησιμοποιούνται σε ταινίες-ντοκιμαντέρ, ως υλικό που ανακαλύφθηκε, όπως το JFK (1991) υπό την σκηνοθεσία του Όλιβερ Στόουν, όμως η συγκεκριμένη τεχνική έχει δημιουργήσει μια ολόκληρη υποκατηγορία σινεμά στον τομέα τρόμου παρά στα ντοκιμαντέρ, όπου ο θεατής βρίσκεται αντιμέτωπος με μία λογική πραγματικότητα.
Ο τρόμος και η αγωνία για το άγνωστο πάντα ασκούσαν έλξη στους ανθρώπους, είτε από τη γενετήσια περιέργεια του είδους μας, είτε για άλλους λόγους. Η τέχνη συνεχώς εξελίσσεται και οι τεχνικές μεταφέρονται από το ένα μέσο στο άλλο. Η πρόοδος και η ανάγκη του ανθρώπου για ιστορίες που προκαλούν έντονα συναισθήματα είναι σταθερή αξία και η τέχνη ακολουθεί.
Πηγές:
1) Mimesis of Media :…. -https://www.euppublishing.com/doi/pdfplus/10.7227/GS.17.2.9
2) Traditions in World Cinema -https://www.researchgate.net/publication/298457007
3) Urban Legend -https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82_%CE%BC%CF%8D%CE%B8%CE%BF%CF%82
4) Cannibal Hollocaust – https://www.theguardian.com/film/2011/sep/15/cannibal-holocaust
5) Creepypasta- https://en.wikipedia.org/wiki/Creepypasta
