Van Gogh Alive: Περιπλάνηση στο όνειρο και την παράνοια

/ Της Άντυς Κουκλάδα

Στις σκοτεινές αίθουσες του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, οι πίνακες του Van Gogh «ζωντανεύουν» και διηγούνται την ιστορία του μεγάλου καλλιτέχνη, τα όνειρα και την ψυχασθένειά του, την πορεία της ζωής του και το μόνιμο πάθος του για την ζωγραφική, σ’ένα ταξίδι από το Άμστερνταμ, μέχρι την Προβηγκία και το Παρίσι. «Καλύτερα να πεθάνω από πάθος, παρά από βαρεμάρα», ανέφερε στα γράμματά του.

Πάνω από 10.000.000 θεατές σε 35 μητροπόλεις του κόσμου επισκέφθηκαν το τεχνολογικό υπερθέαμα της έκθεσης Van Gogh Alive, η οποία «προσγειώθηκε» στην Αθήνα και το Μέγαρο Μουσικής για τέσσερις μήνες. 3.000 πίνακες, σκίτσα και κινούμενες εικόνες του σπουδαίου καλλιτέχνη, μας μεταφέρουν πίσω στο 1880, τότε που ο Van Gogh στράφηκε προς την τέχνη και ανακάλυψε την «φλόγα» που άναψε στην ψυχή του.
παίνοντας στην αίθουσα Τριάντη του Μεγάρου Μουσικής, αντίκρισα τους πίνακες του Ολλανδού ζωγράφου, ο οποίος στα 27 του χρόνια, μυήθηκε στην τέχνη της ζωγραφικής, αντλώντας έμπνευση από τα ιμπρεσιονιστικά και μετα-ιμπρεσιονιστικά κινήματα του 19ου αιώνα και ακολουθώντας τους βηματισμούς των καλλιτεχνών Monet, Pissarro, Bernard και Gauguin. Ο αυτοδίδακτος Van Gogh, δημιούργησε πάνω από 2.000 έργα τέχνης μέσα σε 10 χρόνια, με 930 πίνακες και 1.100 σχέδια και σκίτσα.

Μερικοί από τους πιο γνωστούς πίνακές του, κοσμούν την αίθουσα με μία πανδαισία χρωμάτων -με κυρίαρχο το κίτρινο- και ψυχικών «εκρήξεων» που αποτυπώνονται με έναν μοναδικό τρόπο πάνω στον καμβά.
Το έργο «Το Κόκκινο Αμπέλι», που γεννήθηκε στην πόλη Αρλ, μέσα από τα όνειρα του Van Gogh να μοιραστεί το ατελιέ του με έναν άλλο καλλιτέχνη, είναι το πρώτο που βλέπεις μπαίνοντας στην μεγάλη αίθουσα, ενώ στην συνέχεια ακολουθεί το «Βάζο με 12 ηλιοτρόπια», η έμπνευση του οποίου προήλθε από τους κάμπους της Μονμάρτης στο Παρίσι. Τότε, ενώ ο καλλιτέχνης ονειρευόταν έναν κόσμο με ελπίδα και ήλιο τον οποίο αποτύπωνε μέσα από τα ζωηρά χρώματα του κίτρινου και του καφέ, δεν είχε κατανοήσει ότι αυτός ο κόσμος «γλιστρούσε» αργά μέσα από τα χέρια του, όσο βυθιζόταν στην παράνοιά του. «Το ηλιοτρόπιο είναι δικό μου, κατά κάποιο τρόπο», έγραφε ο Van Gogh.

Έτσι, με μια σειρά από έργα, αναδεικνύεται η πορεία της ζωής του από τις ευχάριστες στιγμές του, μέχρι ψυχασθένεια και τον θάνατο,  ο οποίος αποτυπώθηκε στο ακροτελεύτιο έργο του «Σιταροχώραφο με κοράκια», το οποίο πρόδιδε μία βαθιά διαταραγμένη ψυχική κατάσταση.

Κατεβαίνοντας τις σκοτεινές σκάλες, για να επισκεφθώ την αίθουσα όπου τα αριστουργήματα του Van Gogh, ζωντανεύουν, μια μελωδία κλασικής μουσικής άρχισε να «χαϊδεύει» τα αυτιά μου. Η ατμόσφαιρα, μαγευτική. Πρόσωπα, χρώματα, φως, μουσική, όνειρα και παράνοια, ξετυλίγονταν μπροστά στα μάτια μου, σε ένα καθηλωτικό θέαμα με την συνεχή εναλλαγή εικόνων που αποτύπωναν την εξέλιξη του Ολλανδού ζωγράφου. Ένιωθα λες και περπατούσα μέσα στις σκέψεις του,  ένιωθα την παράνοια και την ψυχασθένεια που τάραζε το μυαλό του. Μια «έκρηξη» συναισθημάτων με κατέκλυσε και κατανόησα την θυελλώδη ζωή του, μέσα από ένα ταξίδι στον χρόνο.
Ανάμεσα στα καλλιτεχνήματα, ξεπρόβαλαν και φράσεις που ήταν στα γράμματα του καλλιτέχνη. «Η αγάπη είναι κάτι αιώνιο, μπορεί να αλλάζει η μορφή, αλλά όχι η ουσία», «το μόνο που θα ήθελα είναι να με δέχονται όπως ακριβώς είμαι», «δεν θα ζήσω χωρίς αγάπη». Λόγια που έδειχναν με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο την ανάγκη που είχε ο Van Gogh να εισπράξει αγάπη, την μοναξιά και το κενό που ένιωθε στο άσυλο που είχε κλειστεί προκειμένου να μπουν σε τάξη οι σκέψεις του.

Μία μελωδία ονειρική, πίνακες με βασικά χρώματα το κίτρινο και το βαθύ μπλε, δημιουργούσαν κύματα με σκοτεινές πολιτείες, βαθιές θάλασσες και αλλοιωμένες σκέψεις, αστέρια και ουρανούς. Ανάμεσά τους, τα λόγια του Van Gogh: «Να αναγνωρίζουμε ξεκάθαρα τα αστέρια και το άπειρο που βρίσκεται πάνω μας. Με τον τρόπο αυτό η ζωή μπορεί να μοιάζει μέχρι και μαγική».

Οι αναμνήσεις, οι φίλοι καρδιακοί, η αγάπη και το αστείρευτο πάθος για την δουλειά και την τέχνη του, ταλάνιζαν το διαταραγμένο μυαλό του. «Τα συναισθήματα είναι συχνά τόσο δυνατά που δουλεύω χωρίς να το συνειδητοποιώ. Οι κρίσεις έρχονται όπως τα λόγια που λέω. Βάζω όλη μου την καρδιά και όλη μου την ψυχή στην δουλειά μου, με αποτέλεσμα να έχω χάσει το μυαλό μου στη διαδικασία».

Μια έκθεση – «ταξίδι» στο όνειρο και την παράνοια, που σε ωθεί να χαθείς στην άβυσσο των σκέψεών σου.