Ευαγγελίνα Ξανθοπούλου, Μαρία Καραγιάννη

Μια πόλη με ιδιαίτερο χαρακτήρα, μια νεανική πόλη ,φιλόξενη και εξωστρεφής, γνωστή για την πολιτισμική δράση της , το εύρος των επιλογών διασκέδασης , ακόμα και γεύσεων . Η Θεσσαλονίκη είναι μια πόλη που διαμορφώθηκε από την πολυποίκιλη ιστορία της και κυρίως από την πολυπολιτισμικότητά της. Αποτελούσε ανέκαθεν ένα χωνευτήρι λαών, φυλών, ιδεών. Σε κάθε της γωνιά ,ακόμη και σε μέρη όπου διασκεδάζουμε, μαθαίνουμε ή από τα οποία απλώς περνάμε , κρύβει μια ιστορία. Κάπως έτσι, λοιπόν, θα ξεκινήσουμε έναν εναλλακτικό περίπατο στους δρόμους της πόλης μαθαίνοντας ιστορικά γεγονότα και μέρη, που επισφράγισαν την σύγχρονη φυσιογνωμία της .

Αφετηρία θα είναι το σταυροδρόμι των οδών Βενιζέλου και Ερμού(1) , όπου στις 22 Μαΐου 1963 χτυπήθηκε θανάσιμα ο αριστερός βουλευτής Γρηγόρης Λαμπράκης από παρακρατικό ακροδεξιό. Στο σημείο υπάρχει μνημείο αφιερωμένο στον βουλευτή. Προχωρώντας μερικούς δρόμους πιο πέρα στη γνωστή γειτονιά της Βαλαωρίτου(2), συγκεκριμένα Βαλαωρίτου 9 -στο κτήριο όπου σήμερα στεγάζεται ιδιωτικό εκπαιδευτικό ίδρυμα- κατά τη διάρκεια της Χούντας βασανίστηκαν, ανακρίθηκαν και κρατήθηκαν πολλά μέλη των αντιστασιακών οργανώσεων από τις χουντικές υπηρεσίες. Το μόνο που έχει απομείνει από τα σκοτεινά εκείνα χρόνια είναι τα κελιά στο υπόγειο. Περνώντας από τον κεντρικό δρόμο της Εγνατίας, φτάνουμε μεταξύ των δρόμων Συγγρού και Πτολεμαίων(3) και γυρίζουμε πίσω το χρόνο στον Μάη του 1936 ,όταν χωροφύλακες διέλυσαν βίαια τη συγκέντρωση των καπνεργατών και σκότωσαν 12 ανθρώπους. Ο Γιάννης Ρίτσος εμπνέεται από τα τραγικά γεγονότα και γράφει τον “Επιτάφιο”. Όταν μιλάμε όμως για μια εναλλακτική βόλτα στη Θεσσαλονίκη δεν γίνεται να μην αναφερθεί η γειτονιά στο Τσινάρι(4), που επισφραγίζει τόσο τον λαϊκό όσο και τον μεταναστευτικό χαρακτήρα της. Γνωστή για το χρώμα και την αρχιτεκτονική της , η προσφυγική αυτή γειτονιά έχει μείνει ίδια στο χρόνο και άθικτη από τη μεγάλη πυρκαγιά του 1917.

Η βόλτα αυτή δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί ολοκληρωμένη χωρίς τη στάση στην Άνω πόλη και συγκεκριμένα στο Γεντί Κουλέ(5) -σημαίνει επτά πύργοι- ,που για τους Θεσσαλονικείς αποτελεί κομμάτι της πολύ πρόσφατης πραγματικότητας τους . Πρόκειται για εντυπωσιακό βυζαντινό κτίσμα που λειτουργούσε ως φρούριο. Γύρω στο 1890 μετατράπηκε σε φυλακές ανδρών, γυναικών, αλλά και στρατιωτικές φυλακές. Βάναυσα βασανιστήρια, κελιά απομόνωσης και άτεγκτοι δεσμοφύλακες έδωσαν στο Γεντί Κουλέ τον χαρακτήρα των σκληρών φυλακών. Θεωρούνταν φυλακές υψίστης ασφαλείας και έτσι, μετά την δικτατορία του Μεταξά, η φυλακή χρησιμοποιήθηκε ως χώρος κράτησης πολιτικών κρατουμένων. Εκατοντάδες πολίτες οδηγήθηκαν εκεί λόγω των πολιτικών τους πεποιθήσεων, ανάμεσα τους ο Νίκος Ζαχαριάδης (1926) και ο Μανώλης Αναγνωστάκης (1948). Η θρυλική φυλακή, τόπος μνήμης και πόνου για την πόλη , σταμάτησε τη λειτουργία της τέλη της δεκαετίας του ’70, σήμερα μάλιστα είναι επισκέψιμη.