ΕΙΔΑΜΕ ΤΟ «ΟΜΠΙΝΤΑ» ΚΑΙ ΣΥΖΗΤΗΣΑΜΕ ΜΕ ΤΟΥΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ

/Συνέντευξη στους Άγη Ρήγα, Άντυ Κουκλάδα

Επιλέγετε να ενσαρκώνετε σπουδαίες προσωπικότητες – τον Ρίτσαρντ Φάυνμαν στο παρελθόν, τον Νίκο Ζαχαριάδη τώρα. Ποιός είναι ο λόγος που σας ώθησε να καταπιαστείτε συγκεκριμένα με αυτούς τους ανθρώπους;

Τίποτε δεν είναι τυχαίο, αλλά σε πολλά βοηθάει η τύχη. Αγαπούσα πολύ τη φυσική και διάβαζα πάντα δύσκολα κείμενα, προσπαθώντας να κατανοήσω την κβαντική φυσική. Ανάμεσά τους είχα διαβάσει και μερικά βιβλία του Ρίτσαρντ Φάυνμαν και θαύμαζα την αντισυμβατική προσωπικότητά του.

Για τον Νίκο Ζαχαριάδη τα πράγματα είναι διαφορετικά. Η ένταξή μου στην αριστερά και η ανάγκη μου να καταλάβω το παρελθόν και τις ήττες ήταν έντονη. Η υπόθεση της πολύχρονης εξορίας και του θανάτου του Ζαχαριάδη στη Σιβηρία, αλλά και το ότι έριξαν επάνω του όλα τα λάθη, με πονούσε. Το ότι έκρυψαν ακόμη και την αυτοκτονία του και είπαν ότι πέθανε από την καρδιά του, ήταν κάτι που με εξόργιζε. Ήξερα αρκετά καλά τα γεγονότα, από παλιότερα διαβάσματά μου, αλλά τα τελευταία χρόνια έκανα μια εξονυχιστική έρευνα και μελέτη με στόχο να συναντήσω τον Νίκο Ζαχαριάδη στη σκηνή, τις τελευταίες ώρες της ζωής του. Και πάλι, όλοι οι φίλοι μου έλεγαν «πού πας να μπλέξεις;», αλλά είμαι πεισματάρης και δικαιώθηκα, αφού το κοινό γεμίζει την παράσταση και μένει μετά στη συζήτηση που κάνουμε. Για ‘μένα το έργο είναι αφιερωμένο σε αυτή τη γενιά, που αφιέρωσε όλη τη ζωή της στα ιδανικά που πίστεψε. Θα μπορούσα να γράψω ένα ανάλογο έργο για το τέλος του Άρη Βελουχιώτη ή του Νίκου Μπελογιάννη.

Κάθε ρόλος απαιτεί από τον ηθοποιό να κατανοεί και, ως έναν βαθμό, να ταυτίζεται με την ψυχοσύνθεση του ήρωα. Εντοπίσατε κοινά στοιχεία του δικού σας χαρακτήρα με τον χαρακτήρα του Ν. Ζαχαριάδη, στην προσπάθεια να προσεγγίσετε την ψυχοσύνθεσή του;

Από πολιτική άποψη, δεν ήμουν αυτό που θα λέγαμε «ζαχαριαδικός» ή «σταλινικός», αλλά είχα αντιληφθεί ότι πρόκειται για την σημαντικότερη προσωπικότητα που έβγαλε το κομμουνιστικό κίνημα στην Ελλάδα. Στο έργο υπάρχει κυρίως η ανθρώπινη πλευρά, η τραγωδία ενός ανθρώπου που αφιέρωσε τη ζωή του στην επανάσταση και οδηγήθηκε σε ένα φριχτό τέλος από του σοβιετικούς και τους Έλληνες συντρόφους του. Αυτό που με συγκινεί στον Νίκο Ζαχαριάδη, είναι ότι παραμένει μέχρι το τέλος αλύγιστος, ότι αρνείται να συμβιβαστεί με τους δεσμώτες του. Και προσπάθησα να μπω στην ψυχή του, αυτές τις τελευταίες τέσσερις μέρες ,πριν αυτοκτονήσει. Με ταυτίζει μαζί του το γεγονός ότι έμεινε όρθιος ως το τέλος.

Είναι τελικά ο Ζαχαριάδης ένας “τραγικός” ήρωας; Δίνεται μέσα από την παράσταση η δυνατότητα να ανοίξει ένας διάλογος για την αμφιλεγόμενη προσωπικότητά του;

Ο Ζαχαριάδης είναι για ‘μένα ένας τραγικός ήρωας και αυτό προσπάθησα να το αναδείξω μέσα από την παράσταση. Όπως είπα και πριν σκοτώνεται (στην ουσία δολοφονείται) από αυτό που υπηρέτησε όλη του τη ζωή, τη Σοβιετική Ένωση και το ίδιο του το κόμμα.

Ο διάλογος για την προσωπικότητά του έχει ήδη ανοίξει και το κοινό μένει μετά την παράσταση, κάνει ερωτήσεις  για να μάθει, και γίνεται ένας δημιουργικός διάλογος που έχει ξεπεράσει τις προσδοκίες μου.

Τι συναισθήματα σας προκάλεσε το ταξίδι στη Σιβηρία, στο μέρος δηλαδή που εξορίστηκε ο Ζαχαριάδης; Σε ποιον βαθμό αυτά τα συναισθήματα αποτυπώθηκαν στο έργο;

 Το ταξίδι με συγκλόνισε για δύο λόγους: o ένας είναι ότι είδα τις συνθήκες που ζούσε μέσα στο παγωμένο Σουργκούτ και κατάλαβα αυτό που λέει στην παράσταση «Ένας άνθρωπος στη Σιβηρία είναι μόνος, ένας  Έλληνας στη Σιβηρία είναι χίλιες φορές μόνος». Ο δεύτερος λόγος είναι ότι οι Ρώσοι -οι σημερινοί Ρώσοι καπιταλιστές- τον τίμησαν για τη συμβολή του στον αντιφασιστικό αγώνα με κεντρική αναφορά στο περίφημο γράμμα του 1940, ενώ οι σύντροφοί του τον εξόντωσαν.

α) Ποιά είναι η ανταπόκριση του κοινού για την “Ομπίντα”;
β) Σε κριτικές που έγιναν για την παράσταση, αναφέρθηκε ότι προσπαθείτε να δικαιώσετε τον Νίκο Ζαχαριάδη.

α) Η ανταπόκριση του κοινού είναι πολύ μεγάλη, το θέατρο είναι γεμάτο κάθε βράδυ, και δώσαμε παράταση των παραστάσεων το Φεβρουάριο.
β) Δεν προσπάθησα να δικαιώσω πολιτικά τον Ζαχαριάδη, ίσα-ίσα προσπάθησα να αναδείξω τις αντιφάσεις και τα λάθη του. Όμως, μπροστά στον θάνατο, δείχνει γενναιότητα και αξιοπρέπεια και, από αυτή την άποψη, η παράσταση τον δικαιώνει σαν επαναστάτη που δε συμβιβάζεται με τους διώκτες του.

Σκοπεύετε να ανεβάσετε την παράσταση και σε άλλες πόλεις; Στα μελλοντικά σας σχέδια εντάσσεται και η δημιουργία ντοκιμαντέρ;

Το Πάσχα θα παίξουμε στη Θεσσαλονίκη, όπου μας το ζητούσαν πολλοί άνθρωποι. Και αργότερα θα πάμε σε μερικές μεγάλες πόλεις. Σύντομα, θα ξεκινήσουν τα γυρίσματα ενός ντοκιμαντέρ, όπου θα αναζητώ τα ίχνη του και την όλη διαδρομή του, παράλληλα με την πορεία της Ρωσικής επανάστασης και τα γεγονότα στην Ελλάδα.

Σε παλιότερη συνέντευξή σας είχατε δηλώσει ότι “αν και ανένταχτος αριστερός, πιστεύω στην αριστερά περισσότερο από ό,τι η ίδια πιστεύει στον εαυτό της. Γιατί η αριστερά σήμερα πρέπει να προτείνει το καινούργιο”. Θα θέλατε να αναλύσετε λίγο παραπάνω αυτή τη φράση;

Βεβαίως. Όταν λέω ότι η αριστερά δεν πιστεύει στον εαυτό της, εννοώ ότι έχει παραμείνει στην ανάλυση του Μαρξ για τις παλιότερες μορφές του καπιταλισμού, κατά την περίοδο της βιομηχανικής επανάστασης. Ο κόσμος και ο καπιταλισμός έχουν αλλάξει ιλιγγιωδώς, αλλά η αριστερά έχει μείνει στα παλιά συνθήματα. Το κεφάλαιο σήμερα έχει υπερ-συγκεντρωθεί σε πολύ λιγότερους, στα περίφημα funds και τα golden boys που ελέγχουν ακόμη και τις ισχυρότερες κυβερνήσεις. Χρειάζεται μια νέα ανάγνωση και ανάλυση του συστήματος που θα φέρει και τους νέους τρόπους αντιμετώπισής του, χρειάζεται θεωρητικό έργο με βάση τη μαρξιστική διαλεκτική. Οι καπιταλιστές μελέτησαν τον Μαρξ πιο πολύ, ενώ η αριστερά παγκοσμίως επαναπαύθηκε. Θα μπορούσα να πω ότι η αριστερά εμφανίζει μια θεωρητική και πνευματική οπισθοδρόμηση και επανάπαυση, νομίζοντας ότι το σύστημα θα καταρρεύσει μόνο του, επειδή είναι άδικο. Χρειάζεται πολλή δουλειά.

Κουβεντιάζουμε για την παράσταση με τον Αλέξη – Ιωσηφ Ζαχαριάδη γιο του Νίκου Ζαχαριάδη

Πώς ήταν η συνεργασία σας με τον Γιώργο Κοτανίδη για το ανέβασμα της παράστασης;

Πριν από δύο χρόνια, στα πλαίσια της εκδήλωσης που έγινε προς τιμήν του Νίκου Ζαχαριάδη στο Σουρκγούτ της Σιβηρίας, μέλος της ελληνικής αντιπροσωπείας ήταν και ο Γιώργος Κοτανίδης.  Τότε, μου είπε ότι σκεφτόταν να γράψει θεατρικό έργο για τον πατέρα μου. Αναπτύξαμε μια πολύ στενή συνεργασία, κάνοντας πολλές συζητήσεις για τη σχέση που είχα με τον πατέρα μου, αλλά και για τη ζωή μας στο Σουργκούτ .

Τι αποκομίζει το κοινό από την παράσταση; Δικαιώνεται τελικά ο Νίκος Ζαχαριάδης;

Ήταν πολύ ευχάριστο για ‘μένα όταν διαπίστωσα ότι το κοινό γνωρίζει λεπτομέρειες για τη ζωή και τους αγώνες του Νίκου Ζαχαριάδη. Φυσικά, ο Γ. Κοτανίδης έχει εκφράσει και τις δικές του απόψεις, αλλά ως βάση του έργου χρησιμοποιήθηκαν πολλά ντοκουμέντα και, κυρίως, το γράμμα του ’40. Στο μήνυμα από την άλλη πλευρά, ο Ν. Ζαχαριάδης γράφει ότι: «Την τιμή κανένας δεν μπορεί να σου την αφαιρέσει, την τιμή μπορείς μονάχα να τη χάσεις». Αυτοί που είδαν την παράσταση, βεβαιώθηκαν ότι τόσο στα μπουντρούμια του Νταχάου όσο και στη Σιβηρία, ο Ζαχαριάδης δεν έχασε την τιμή του και δεν έκανε βήμα πίσω από τα ιδανικά του.

α) Ποια τα συναισθήματα που σας προκάλεσε η παράσταση; Σε ποιον βαθμό πιστεύετε ότι προσεγγίζει την προσωπικότητα, τον τρόπο σκέψης και την ψυχοσύνθεση του Ν. Ζαχαριάδη;
β) Πώς ήταν ο Ν.Ζαχαριάδης σαν άνθρωπος και σαν πατέρας;

α) Τον Ν. Ζαχαριάδη, ως πολιτικό, τον έχουν περιγράψει σε πολλά βιβλία. Συμβούλεψα τον κ. Κοτανίδη, να δώσει προσοχή στην ανθρώπινη πλευρά του πατέρα μου. Μου έκανε εντύπωση με πόση ακρίβεια και ζεστασιά περιγράφεται η ζωή μας στη Σιβηρία.

β) Ο Ν. Ζαχαριάδης ήταν και είναι για ‘μένα πατέρας και μητέρα. Ήταν  ο καλύτερος άνθρωπος στον κόσμο. Στα δεκαπέντε μου έμαθα ποιος πραγματικά είναι ο πατέρας μου. Ήμουν σοκαρισμένος και αποφάσισα να κάνω τα πάντα, για να μάθει ο ελληνικός λαός όλη  την αλήθεια για τον Νίκο Ζαχαριάδη.