ΣΠΟΥΤΝΙΚ on tour: Ηράκλειο, σταυροδρόμι πολιτισμών… σε αστικό τοπίο!

/Των Πέτρου Κορρέ, Αντώνη Ραυτόπουλου, Νίκου Τρευλάκη

Το Ηράκλειο είναι η 4^η σε πληθυσμό πόλη της Ελλάδας και η μεγαλύτερη της Κρήτης. Στο πέρασμα των χρόνων, έχει πάρει διάφορες ονομασίες όπως «Χάνδαξ», από τους Βυζαντινούς την περίοδο των Αράβων, «Μεγάλο Κάστρο», από τους Κρητικούς και «Candia», από τους Ενετούς.

Το Ηράκλειο ποτελεί φιλόξενο προορισμό τόσο για τουρίστες, όσο και για φοιτητές. Μία πόλη που η δόμηση της… πάει περίπατο και, για πολλά χρόνια, είχε γυρισμένη την πλάτη στη θάλασσα, παρόλο που είναι χτισμένη στις ακτές του Κρητικού Πελάγους. Μια πόλη που θέλει να μοιάσει στην Αθήνα, αλλά διατηρεί ακόμα τα δικά της ξεχωριστά χαρακτηριστικά και τις ιδιαίτερες ομορφιές.

Φοιτητική ζωή

Το Ηράκλειο έχει πλήθος φοιτητών, καθώς φιλοξενεί τα Τμήματα Θετικών Σπουδών & Επιστημών Υγείας του Πανεπιστημίου Κρήτης, αλλά και τα περισσότερα Τμήματα του ΤΕΙ Κρήτης. Οι φοιτητές στο Ηράκλειο προσαρμόζονται εύκολα στους ρυθμούς της πόλης και προσφέρουν ένα διαφορετικό χρώμα στη νυχτερινή ζωή. Στο Ηράκλειο, θα βρεις από ρακάδικα που παίζουν καλή ρεμπέτικη και κρητική μουσική, μέχρι μπαρ για όλα τα μουσικά γούστα. Επίσης, ένας φοιτητής στο Ηράκλειο έχει τη δυνατότητα να ασχοληθεί με διάφορες δραστηριότητες, όπως τον πολιτισμό (θεατρική και φωτογραφική ομάδα πανεπιστημίου κ.α.), τον αθλητισμό, τη μουσική, το χορό κτλ.

Πολιτισμός

Το κομμάτι του πολιτισμού στο Ηράκλειο, αλλά και γενικότερα στην Κρήτη, έχει τη δικιά του βαρύνουσα σημασία. Το Ηράκλειο ως γεωγραφικό και εμπορικό σταυροδρόμι, αναπόφευκτα διαθέτει στοιχεία από πολλούς πολιτισμούς, τόσο Δυτικά όσο και Ανατολικά. Η μουσική καταλαμβάνει το μεγαλύτερο κομμάτι της πολιτιστικής ταυτότητας της πόλης, κάτι που είναι εύκολα αντιληπτό με μία βόλτα στα δαιδαλώδη στενά του Ηρακλείου, αφού μπορεί να συναντήσεις μια αυτοσχέδια ρεμπέτικη κομπανία και, στην επόμενη στροφή, κάποιο κρητικό γλέντι.

Εκτός της μουσικής, ξεχωριστή θέση έχει και η λογοτεχνία με  την ποίηση. Και αυτό δεν θα μπορούσε να μην ισχύει, αν σκεφτεί κάποιος ότι ένας από τους μεγαλύτερους συγγραφείς της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας, ο Νίκος Καζαντζάκης, κατάγεται από το Ηράκλειο. Από τη Βικελαία Βιβλιοθήκη, μέχρι και τα γκράφιτι με αποφθέγματα του Ν. Καζαντζάκη μαρτυρούν την πολιτιστική κληρονομιά.

Επίσης, δεν μπορούμε να ξεχάσουμε τη ζωγραφική (Δομίνικος Θεοτοκόπουλος/Ελ Γκρέκο), το θέατρο, αλλά και την αυτοσχέδια κρητική ποίηση, τις γνωστές μαντινάδες.

Παράδοση

Η παράδοση του Ηρακλείου έχει τις ρίζες της στα αρχαία χρόνια. Στην πόλη, είναι ορατές οι επιρροές από τον Μινωικό Πολιτισμό, τους Ενετούς και την Οθωμανική Αυτοκρατορία, που συνυπάρχουν με το Κρητικό στοιχείο. Το ανάκτορο της Κνωσού, το φρούριο του Κούλε στο λιμάνι, η ενετική Λότζια (το σημερινό Δημαρχείο), το σήμα-κατατεθέν του Ηρακλείου, η Κρήνη του Μοροζίνι (τα γνωστά σε όλους Λιοντάρια), το Βαλτέ Τζαμί και τα Ενετικά Τείχη, περιμετρικά της πόλης, έχουν κρατήσει ζωντανούς όλους τους πολιτισμούς που έχουν αφήσει τη σφραγίδα τους στο Ηράκλειο.

Ξεχωριστό κομμάτι στην παράδοση της Κρήτης και του Ηρακλείου αποτελεί η τοπική διάλεκτος. Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι είναι το μόνο εμπόδιο προσαρμογής για τους μη-Κρητικούς. Η Κρητική διάλεκτος έχει τις ρίζες της στη Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και έχει υιοθετήσει πολλές λέξεις από την Τούρκικη. Τα ιδιώματα αλλάζουν ανά περιοχή και, με το πέρασμα των χρόνων, στα αστικά κέντρα του νησιού έχουν αρχίσει να περιορίζονται σε μεγάλο βαθμό. Παρόλα αυτά, όσο πιο πολύ βγαίνεις στην ύπαιθρο, τόσο πιο έντονα συναντάς την ξεχωριστή ντοπιολαλιά και πρέπει να εφοδιαστείς με υπομονή και χιούμορ, προς αποφυγή παρεξηγήσεων.

Επαρχία

Το Ηράκλειο μπορεί να είναι το μεγαλύτερο αστικό κέντρο του νησιού, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν αξίζει να ασχοληθεί κάποιος και με τα γύρω χωριά. Εξάλλου, υπάρχουν σε κοντινή απόσταση προορισμοί που μπορείς να ανακαλύψεις, οι οποίοι συνδυάζουν τη φυσική ομορφιά με τον πολιτισμό και την παράδοση. Ενδεικτικά, εύκολες αποδράσεις από το Ηράκλειο θα μπορούσαν να είναι οι Αρχάνες, η μαρτυρική Βιάννος, το Χουδέτσι με το Μουσικό Εργαστήρι Λαβύρινθος του Ross Daly, όπως και πολλές παραλίες και αρχαιολογικούς χώρους (Φαιστός, Λύττος κ.α.)

Αν, βέβαια, επισκεφτεί κάποιος το Ηράκλειο φθινοπωρινούς μήνες, δεν πρέπει να παραλείψει να αφιερώσει μία μέρα στα παραδοσιακά ρακοκάζανα της Κρητικής υπαίθρου, τον χώρο που παρασκευάζεται το παραδοσιακό ποτό της Κρήτης, η ρακή. Πέρα του ότι κάποιος βλέπει πώς φτιάχνεται η ρακή, συνήθως τέτοιες διαδικασίες καταλήγουν σε παραδοσιακά κρητικά γλέντια, με άφθονο φαγητό και προφανώς… ρακή. Σαν να λέμε… από την παραγωγή στην κατανάλωση!

Προάστια

Το Ηράκλειο, ως ένα μεγάλο αστικό κέντρο που αριθμεί περίπου 200 χιλιάδες κατοίκους, έχει τα δικά του μεγάλα προάστια.

Η Νέα Αλικαρνασσός αποτελεί τη μεγαλύτερη προσφυγική συνοικία του Ηρακλείου και χτίστηκε το 1925 από Μικρασιάτες πρόσφυγες. Οι κάτοικοι της Νέας Αλικαρνασσού, γνωστοί και ως «Μποντρουμιανοί» έχουν κρατήσει έθιμα που θυμίζουν τις ρίζες του, όπως το ετήσιο φεστιβάλ «Αλικαρνάσσεια» ενώ σημείο αναφοράς είναι και το αθλητικό σωματείο Ηρόδοτος.

Οι Βούτες βρίσκονται στη νοτιοδυτική μεριά του Ηρακλείου και εκεί έχει τις εγκαταστάσεις του το Πανεπιστήμιο Κρήτης και το Ίδρυμα Τεχνολογίας & Έρευνας. Από τις Βούτες καταγόταν ο αντάρτης και αγωνιστής της Μάχης της Κρήτης (1941), Γιώργος Ορφανός.

Η Αμνισός είναι παραθαλάσσια περιοχή, ανατολικά του Ηρακλείου, στην οποία βρισκόταν η Μινωική έπαυλη των Κρίνων.